مجتبی خادمی: کارشناس زبان انگلیسی، بنیانگذار اولین سایت فارسی ویژه نابینایان
در شماره سوم مانا، دو خبر در حوزه چشمپزشکی را به همراه محتوایی که مدرسه هدلی[1] در خصوص بیماریهای شبکیه در قالب یک پادکست تهیه کرده است، برایتان تدارک دیدهام.
ابتدا سری بزنیم به اسپوتنیک[2] و خبر ایجاد بینایی مصنوعی برای نابینایان از طریق کاشت شبکیه که در روزنامه نوآوران ترجمه شده و به چاپ رسیده است. تیمی از مهندسان ایپیافال[3] فناوری را توسعه دادهاند که میتواند تا حدی بینایی را در افراد نابینا بازگرداند. یکی از پژوهشگران بخش مهندسی مغز و اعصاب در دانشکده مهندسی ایپیافال، این موضوع را به محور تحقیقات تبدیل کرده است.
حدود پنج سال است که او و تیمش در حال ساخت شبکیه کاشتنی هستند که با عینکهای هوشمند مجهز به دوربین و یک ریزرایانه کار میکند.
این دانشمند میگوید: «سیستم ما به گونهای طراحی شده است که با استفاده از الکترودهایی برای تحریک سلولهای شبکیه، به افراد نابینا نوعی دید مصنوعی میدهد».
دوربین تعبیهشده در عینکهای هوشمند، تصاویری را در زمینه بینایی فرد استفادهکننده ضبط میکند و دادهها را به ریزرایانهای که در یکی از قطعات نهایی عینک قرار دارد، ارسال میکند. ریزرایانه، دادهها را به سیگنالهای نوری تبدیل میکند که به الکترودهای ایمپلنت شبکیه منتقل میشوند. سپس الکترودها، شبکیه را به گونهای تحریک میکنند که فرد نسخه ساده و سیاه و سفید تصویر را میبیند. این نسخه ساده، از نقاط نوری تشکیل شده است که هنگام تحریک سلولهای شبکیه، ظاهر میشوند. با این حال، استفادهکنندگان باید برای ایجاد اشکال و اشیاء، نقاط نوری متعددی را تفسیر کنند.
دانشمند فوقالذکر اظهار میکند: «مثل این است که وقتی در آسمان شب به ستارهها نگاه میکنید، میتوانید یاد بگیرید که صورت فلکی خاصی را تشخیص دهید».
تنها نکته قابل توجه این است که این سیستم هنوز روی انسان آزمایش نشده است. تیم تحقیق ابتدا باید از نتایج خود اطمینان حاصل کند.
این محقق بیان میکند: «ما هنوز مجاز به کاشتن این دستگاه در بیماران انسانی نیستیم، زیرا اخذ تأییدیه پزشکی مدتزمان زیادی طول میکشد». در واقع، مهندسان، یک برنامه واقعیت مجازی را ایجاد کردهاند که میتواند آنچه را که بیماران با کاشت شبکیه میبینند، شبیهسازی کند. کاشت شبکیه میتواند برای نابینایان بینایی مصنوعی فراهم کند.
برای اندازهگیری بینایی، از دو پارامتر استفاده میشود: میدان دید و وضوح بینایی. بنابراین، مهندسان از همین دو پارامتر برای ارزیابی سیستم خود استفاده کردند. ایمپلنت شبکیهای که آنها ساختهاند حاوی 10500 الکترود است که هرکدام برای تولید یک نقطه نور به کار میروند. «ما مطمئن نبودیم که این تعداد الکترود، زیاد است یا کافی نیست. ما مجبور بودیم فقط تعداد مناسب را کشف کنیم تا تصویر تولیدشده خیلی دشوار نشود. نقاط باید به اندازه کافی از هم فاصله داشته باشند تا بیمار بتواند میان دو مورد از آنها که به هم نزدیکند تمایز قائل شود؛ در عین حال باید تعداد آنها به اندازه کافی باشد تا وضوح تصویر مطلوب را فراهم کند.
مهندسان همچنین باید اطمینان حاصل کنند که هر الکترود میتواند بهطور مطمئن یک نقطه نوری تولید کند.
«ما میخواستیم اطمینان حاصل کنیم که دو الکترود قسمت مشابهی از شبکیه را تحریک نمیکنند. بنابراین آزمایشات الکتروفیزیولوژیکی را انجام دادیم که شامل ثبت فعالیت سلولهای گانگلیونی[4] شبکیه میشد.
خبر جالبی بود که به نظر میرسد واقعا ارزش خواندنش را داشت. سالهای پیشتر، شبکیههایی که ساخته شده بودند، زیر ده الکترود داشتند و گویا این مرتبه باید منتظر نتایج خیرهکنندهتری باشیم. اما برویم سراغ گجتبازهایی که معتقدند وسایل الکترونیکی کوچک مانند تلفن همراه، فقط برای بازی و تماس و پیام ساخته نشدهاند و میتوانند در بحثهای درمانی نیز حرفی برای گفتن داشته باشند. آیا تلفنهای هوشمند میتوانند از نابینایی ناشی از آبسیاه جلوگیری کنند؟
چشم، به دلیل کاربرد در تمام امور روزمره، برای انسان عضوی بسیار حساس و ارزشمند به حساب میآید. بنابراین، وضعیت تداوم سلامتی آن برای افراد در سراسر جهان از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی از شایعترین بیماریهای چشمی، اغلب قابل اجتناب هستند و مدتی قبل از آغاز، عوامل خطرزای شدیدی را نشان می دهند.
برای نمونه، در خصوص بیماری رتینوپاتی دیابتی[5]، مبتلایان به دیابت، بهطور خاص در معرض خطر قرار دارند؛ لذا مرتبا تحت بررسی رتینوپاتی ناآشکار، یعنی برجستگیهای ریزی که در رگهای خونی چشم ایجاد میشوند، قرار میگیرند.
با این حال، در خصوص بیماری آبسیاه، یک بیماری چشمی که سن و فشار داخلی چشم از عوامل خطرزای آن محسوب میشوند، تعیین گروه خاصی که در معرض ریسک ابتلا قرار دارند، دشوارتر است. از همین رو، اندازهگیری فشار داخلی چشم که دقیق، غیرتهاجمی، و سیار باشد، شیوهای به دست میدهد که بتوان فشار داخلی چشم هر فرد را در یک دوره طولانی بهطور مداوم تحت نظر قرار داد. این اتفاق، به تشخیص و درمان زودهنگام این مشکل منجر خواهد شد، که احتمال حفظ قوه بینایی شخص را بهطور چشمگیری افزایش میدهد.
شناسایی زودهنگام افزایش میزان فشار داخلی چشم ناشی از آبسیاه، میتواند از بیماریهای شدید چشمی پیشگیری به عمل آورد و نهایتا جلوی از دست رفتن قوه بینایی را بگیرد. در حال حاضر، نیاز به اندازهگیری دقیق و سیار فشار داخلی چشم که با ضخامت مرکزی قرنیه همبستگی نشان ندهد، در شیوههای مرسوم نظام مراقبتهای درمانی امروزی، برآورده نشده است. بهطور بالقوه، میتوان امواج صوتی را برای اندازهگیری سیار به کار گرفت.
با این حال، آزمایشها در یک مطالعه جامع که نشان میدهد فشار داخلی یک شیء با ضریب بازتاب صوتی آن مرتبط است، نظریهای را به تأیید میرساند که امکان اجرای اندازهگیری سیار فشار داخلی چشم را به واسطه یک تلفن هوشمند فراهم میکند.
میتوان از تلفنهای هوشمند، برای اسکن چشم افراد در خصوص علائم اولیه آبسیاه استفاده و از بیماریهای شدید چشمی و نابینایی پیشگیری کرد. اخیرا تحقیقات مشخص کردهاند برخی از شایعترین بیماریهای چشمی قابل پیشگیری هستند و پیش از آغاز، عوامل خطرزای شدیدی از خود به نمایش میگذارند؛ اما تعیین گروه خاصی که در معرض آبسیاه قرار دارند، بسیار دشوار است.
دانشمندان در دانشگاه بیرمنگام[6]، آزمایشهای موفقیتآمیزی را با استفاده از امواج صوتی و یک مدل چشمی به انجام رساندهاند که در نشریه گزارشهای مهندسی[7] به چاپ رسیده است.
«استاندارد طلایی» اندازهگیری فشار داخلی چشم، تقارنسنجی[8] طی ریختن قطرههای بیحسکننده و به دنبال آن رنگ غیرسمی در چشم است که مشکلات و خطاهای مختص به خود را به همراه دارد.
یکی از عوامل خطرزای مستقل آبسیاه، ضخامت اندک مرکز قرنیه است که میتواند به دلایل طبیعی یا جراحی چشم با لیزر رخ داده باشد.
ضخامت اندک مرکز قرنیه، موجب میشود فشار داخلی چشم در روش تقارنسنجی، بهطور مصنوعی پایین نشان داده شود. تنها روش راستیآزمایی میزان فشار داخلی چشم، معاینه کامل چشم است که در وضعیت سیار امکانپذیر نیست. به علاوه، خرید این تجهیزات، برای اکثر مردم بسیار گران است تا بتوانند جهت نظارت طولانیمدت در خانه از آن استفاده کنند. فشار داخلی چشم، یک معیار اساسی سلامت قوه بینایی محسوب میشود، که به واسطه فشار ایجادشده با تازهسازی مداوم مایعات درونچشمی مشخص میشود. فشار بالای چشم، که اکثرا در افراد مسن رخ میدهد، به خاطر عدم توازن در تولید و تخلیه مایعات / زلالیه به وجود میآید. این خطر با افزایش سن بیشتر میشود، که به نوبه خود احتمال ابتلا به آبسیاه را بالا میبرد.
آبسیاه، یک بیماری مرتبط با عصب بیناییست که برآورد میشود 79.6 میلیون نفر در سرتاسر جهان گرفتارش باشند و اگر درمان نشود، به چشم آسیب میزند. در اکثر موارد، میتوان با کنترل و درمان مناسب، از نابینایی ناشی از آبسیاه پیشگیری کرد.
این هم از تلاش دانشمندان برای کاربردی کردن تلفن همراه در چشمپزشکی. امیدوارم اگر واقعا برنامهای ساخته شد که بتواند وضعیت چشم را تحت نظر بگیرد، حتما و حتما دسترسپذیر باشد و با صفحهخوانها مشکلی نداشته باشد. در پایان، برویم سراغ مدرسه هدلی، و شما دوستداران گفتگو با متخصصان حیطه چشمپزشکی را بیش از این منتظر نگذاریم:
در این قسمت، ریکی انگر[9]، با دکتر تیم موری[10]، متخصص شبکیه، و اد هینز[11]، مدیر ارشد برنامههای مدرسه هدلی[12]، به گفتگو مینشینند و سوالات زیادی را که مردم در مورد بیماریهای شبکیه، عوامل خطرزا، و نحوه درمان این بیماریها دارند، مطرح میکنند. ترجمهای که پیش روی شماست، تقطیعشده است و صرفا صحبتها و پرسشهایی را که مهمتر تشخیص دادم در آن گنجاندم تا از چارچوب محدود ستون سرویس پزشکی بیرون نزند. برای اینکه در جریان باشید کدام صحبت متعلق به کدام شخص است، اسم شخص صحبت کننده را در ابتدای صحبتهایش نوشتهام:
میخواهیم با دکتر تیم موری، متخصص شبکیه، عضو انجمن متخصصان شبکیه چشم آمریکا[13]، در خصوص تباهی لکه زرد[14] و سایر بیماریهای مرتبط گپ بزنیم. دکتر موری، بیماریهای چشمی مانند تباهی لکه زرد و رتینوپاتی دیابتی را درمان میکند. او به سوالات متداول پاسخ میدهد و دیدگاه خود را در مورد آینده درمانها با ما به اشتراک میگذارد.
اد هینز: دکتر موری ، در ابتدا، راجع به انجمن متخصصان شبکیه چشم آمریکا صحبت کنیم. در مورد این نهاد توضیح دهید و اینکه چرا شنوندگان ما باید در مورد آن بدانند؟
دکتر تیم موری: انجمن متخصصان شبکیه چشم آمریکا، بزرگترین جامعه فلوشیپ[15]های شبکیه چشم آموزش دیده در ایالات متحده و حتی در جهان است که در سطح آموزشهای ما قرار دارد؛ بنابراین، وقتی به دنبال یک پزشک میگردید، واقعاً گاهی اوقات دشوار است که متخصصی خبره را پیدا کنید و با خودتان میگویید از کجا بدانم کسی که مرا ویزیت میکند آموزشهای مکفی را دریافت کرده است؟ و به همین دلیل فکر میکنم جایگاه انجمن متخصصان شبکیه چشم آمریکا، بسیار مهم است. این انجمن به شما اطمینان میدهد هر شخصی که عضو آن است، دارای مدارک و مدارج عالی از یک جامعه دانشگاهی است که گذراندن دورههای مربوطه در آن دو سال به طول انجامیده و حداقل آموزشهای جراحی و پزشکی مورد نیاز در آن دورهها گنجانده شده است. به نظرم این مسئله برای هر بیماری که نیاز به درمان و مراقبت تخصصی دارد بسیار مهم باشد.
اد هینز: آیا بیماریهای متداولی وجود دارد که متخصصان شبکیه چشم عموماً معالجه میکنند؟ آیا موارد خاصی وجود دارد که بیشتر از بقیه مشاهده میشود ؟
دکتر تیم موری: از دیدگاه تخصص شبکیه، سه مورد از متداولترین بیماریهای قابل درمان که در ایالات متحده شایع است و اگر رها شود منجر به نابینایی میگردد، عبارتند از: تباهی لکه زرد وابسته به سن[16]، که میتواند باعث از دست دادن بینایی مرکزی و منجر به نابینایی مرکزی شود، رتینوپاتی دیابتی، که با گذشت زمان برای بیمارانی که دیابت طولانیمدت داشتهاند در نتیجهٔ بیماریشان رخ میدهد، و نهایتا بیماریهای عروقی مانند سکته چشمی. اینها سه مورد از شایعترین بیماریهایی هستند که جزو تخصص متخصص شبکیه است و میتواند به نابینایی شما منجر شود؛ اما اکنون به طرز شگفتانگیزی قابل درمان هستند.
اد هینز: یک بیمار چه مراحلی را از سر میگذراند تا به شما برسد؟ عموما ترتیب اتفاقاتی که طی میشود تا از مطب شما سردربیاورد چیست؟
دکتر تیم موری: اکثر بیماریهای چشمی که در مطب من به آنها رسیدگی میشود، از جمله: عمده سرطانهای چشمی که من به آنها رسیدگی میکنم، کلا هیچ علائمی ندارند. کمی ترسناک است. اما برای بیماران علامتدار که به ما مراجعه میکنند، بیشترین علائم عبارتند از: چشمک زدن ناگهانی نور مشابه نور چراغ در چشم، که در پزشکی آن را فوتوپسیا[17] مینامیم، از دست دادن ناگهانی بینایی، که ما در پزشکی آن را فقدان میدان دید مینامیم. ممکن است بخشی از بینایی، از دست رفته باشد، مشابه اینکه یک پرده جلوی چشم کشیده شده باشد، یا میتواند کل بینایی را شامل شود. ممکن است بیماران با اختلال بینایی دید کج و معوج[18] که در واقع تاری دید مرکزیست مواجه شوند، یا شاید اجسام شناوری را ببینند که ناگهان در چشمانشان ظاهر میشود که میتواند به خونریزی داخلی چشم و بهطور بالقوه به پیشرفت جداشدگی شبکیه مربوط باشد.
اد هینز: به نظرم بسیاری از کسانی که تا به حال به متخصص شبکیه مراجعه نکردهاند، فکر میکنند تجربه مراجعه به متخصص شبکیه، همانند مراجعه به یک پزشک بیناییسنجی است؛ یعنی اینکه به مطب مراجعه کنند، در بزنند، وارد مطب شوند، و پزشکشان را ملاقات کنند. طبق تجربه خودم، همیشه اینطور نیست. پس اگر امکان دارد، توضیح دهید وقتی یک بیمار تازهوارد به یک متخصص شبکیه مراجعه میکند، چه چیز را تجربه خواهد کرد؟
دکتر تیم موری: خب در واقع، اکثر ما متخصصان شبکیه، به صورت ارجاعی کار میکنیم؛ یعنی شما پیشتر توسط یک بیناییسنج یا یک چشمپزشک دیگر ویزیت شدهاید، که تشخیص داده است مشکلی دارید که به متخصص چشم مربوط میشود؛ لذا شما را به متخصص شبکیه معرفی کرده است. مشکلاتی که بیماران به خاطر آنها معرفی میشوند، اکثرا مواردی کاملا اورژانسی هستند. ممکن است اشک یا جداشدگی یا تومور در شبکیه، شواهدی از وقوع یک سکته چشمی، یا خونریزی ناشی از دیابت مشاهده کنند. پس اکثر بیماران ما، وقتی متوجه میشوند به یک متخصص شبکیه نیاز دارند، باید هرچه سریعتر حتما توسط یک متخصص شبکیه ویزیت شوند. میدانی اد؟ یکی از موقعیتهای دیگری که زمینه ملاقات بیماران با ما متخصصین شبکیه را فراهم میکند، به این شکل است که بسیاری از اوقات، شاهد بیماریهایی هستیم که ریشه خانوادگی دارند. اینجاست که متوجه میشویم ممکن است پدر، مادر، فرزند، خواهر یا برادر یکی از اعضای آن خانواده، مبتلا باشد؛ لذا ما به عنوان متخصص شبکیه، از آنها میخواهیم اعضای خانوادهشان را برای معاینه بیاورند.
اد هینز: و در این میان، ارائه مشاوره ژنتیک به این دسته از اشخاص نیز در دستور کار قرار دارد. درست است؟
دکتر تیم موری: پیشرفتهای حاصلشده در علم ژنتیک، واقعا شگفتآور است. به همین دلیل، روزبهروز، در تصمیمگیریهای چشمپزشکان به خصوص متخصصان شبکیه نقش پررنگتری به خود میگیرد. پس بله. حتما مشاوره ژنتیک در اختیار بیماران قرار میدهیم. برای همین بخش عمده ژنتیک در خصوص اینگونه بیماریها دارای پیچیدگیهای عجیبی است. بنابراین زمانی که بدانیم عامل ژنتیکی وجود دارد، اما احتمال میرود خطر بیشتری متوجه اعضای خانواده باشد، اغلب در خصوص ریسک خانواده صحبت میکنیم. احتمالا میدانید اولین درمان ژنتیکی تأییدشده، به تازگی در خصوص چشم به کار گرفته شده، و درمانیست که بهبود نابینایی دوران کودکی ناشی از بیماری آرپی[19] یا رنگدانهای شدن شبکیه را هدف قرار داده است. انسان واقعا شگفتزده میشود.
اد هینز: بسیاری از افراد وقتی متوجه میشوند مشکل شبکیه دارند، از این میترسند که بینایی خود را برای همیشه از دست بدهند. لطفا بگویید آیا میتوان پیشرفت این مشکلات را کند کرد یا شرایط را به حالت اولیه برگرداند؟
دکتر تیم موری: میدانی اد؟ به نظرم مهمترین پیامی که باید به گوش همه برسد؛ این است که بسیاری از مشکلاتی که در گذشته بهطور معمول موجب نابینایی پدربزرگها و مادربزرگها در آن زمان میشدند، اکنون به راحتی قابل درمانند و شرط اصلی درمان شدن، تشخیص زودهنگام و مراجعه به متخصص است که تجهیزات کافی برای انجام بهترین مراقبت از بیمار را در اختیار دارد.
اد هینز: و حالا که بحث از درمان شد، بیایید برای نمونه راجع به تباهی لکه زرد وابسته به سن صحبت کنیم. میدانم ده سال پیش، بحث تزریق درمیان نبود و تباهی لکه زرد مرطوب، واقعا یک مشکل آزاردهنده بود. امروزه، مردم تحت درمان تزریقی قرار میگیرند. آیا این تزریقها باید تا آخر عمر ادامه داشته باشند؟
دکتر تیم موری: خب اول از همه، ضروری است به این مسئله توجه شود که اغلب گونههای تباهی لکه زرد، که جزو انواع خشک هستند، اصلاً به درمان تزریقی نیاز ندارند. پس همانطور که احتمالاً خودتان تصور میکنید، وجود یک تشخیص صحیح، بسیار مهم است. فناوری برای انجام تشخیص صحیح، بهطور باورنکردنی دقیق شده است. میدانی اد؟ اکنون یک فناوری به نام توموگرافی انسجام نوری[20] در اختیار داریم که یک اسکن لیزری بسیار دقیق از چشم انجام میدهد. آنقدر دقیق که حتی از آنچه من در دانشکده پزشکی با میکروسکوپ مشاهده میکردم هم بهتر است.
در چنین موقعیتیست که انسان با خود میگوید: «وای. مگه میشه مگه داریم». این ارزیابیهای آزمایشگاهی به ما امکان میدهد در مورد چگونگی درمان بیمار، بسیار دقیق باشیم. در این مرحله، درمان بیمار را صرفا برای خودش شخصیسازی میکنیم. پس اینطور نیست که یک درمان خاص، برای همه مناسب باشد.
هر بیمار، بهطور منحصر به فرد شناسایی میشود و درمان مختص به خود را بسته به واکنش بدنش دریافت میکند. برخی از بیماران، وضعیت مناسبی دارند و با یک بار تزریق، کارشان راه میافتد و اصلاً به هیچ تزریق اضافهای نیاز پیدا نمیکنند، در حالی که بعضی هم باید تا آخر عمر تحت درمان تزریقی باشند. اما با توجه به آنچه گفته شد، این تزریقات، ارزش آن را دارد که بهطور کامل انجام شود. به این دلیل که تا پیش از ظهور این درمان تزریقی، که البته من در این راه تقریبا تجربیات بیشتری نسبت به سایرین داشتهام، تمام مبتلایان به تباهی لکه زرد مرطوب، نابینا میشدند. امروزه تقریبا هرگز شاهد چنین اتفاقی نبودهام. و میدانی اد؟ اگر هم شاهد چنین اتفاقی بودهام، به خاطر این بوده که بیمار دیر مراجعه کرده یا به هر دلیلی نتوانسته است درمانش را ادامه دهد. همانطور که میبینید، این یک تغییر شگفتآور است که حتی طی دهه گذشته در علم پزشکی ایجاد شده است.
اد هینز: میخواهم بهطور مختصر در باره تباهی لکه زرد از شما بپرسم. در این خصوص یک سوال هست که همیشه از طرف افراد مسن از من پرسیده میشود. مددجویان بسیاری داشتهام که به من گفتهاند: «خب. متخصص شبکیه به من گفته است کاری نمیشود برای شما انجام داد. چه دلیلی دارد به مراجعاتم ادامه دهم؟» و شما به بیماری که چنین نگاهی دارد چه توصیهای دارید؟
دکتر تیم موری: در واقع، اولین دلیلی که شما باید همچنان درمان تباهی لکه زرد خشک را ادامه دهید، این است که میتواند به تباهی لکه زرد مرطوب تبدیل شود، که نوع مرطوب این بیماری، بهطور باورنکردنی قابل درمان است، و نوع مرطوب این بیماری، نوعیست که بهطور معمول به نابینایی منجر میشود. تباهی لکه زرد خشک معمولا تأثیر چشمگیری بر عملکرد بینایی بیمار ندارد، مگر اینکه به مشکلی به نام آتروفی جغرافیایی[21] یا تباهی لکه زرد خشک پیشرفته دوچار شوند. اینجاست که بافتهای شبکیه در مرکز به معنای واقعی کلمه ناکارآمد میشوند و رو به زوال میروند. خوشبختانه، آتروفی جغرافیایی، یکی از موارد بسیار نادر تباهی لکه زرد به حساب میآید. میدانی اد؟ حتی امروزه، برای این بیماری نیز خبرهای هیجانانگیزی در راه است؛ چرا که برخی از مطالعات بالینی، در حال بررسی نحوه درمان تباهی لکه زرد آتروفیک که بر بینایی تأثیر میگذارد هستند. با توجه به آنچه گفتم، به نظرم یک بیمار که درگیر مشکلی با تأثیرات مزمن است، آخرین کاری که بخواهد انجام دهد، این است که مراجعاتش را ادامه ندهد.
اد هینز: یک سوء تفاهم دیگر هم هست که مردم به کرات درباره آن با من صحبت میکنند. آنها میگویند: «خب. من تا قبل از اینکه آبمرواریدم را درنیاورده بودند، تباهی لکه زرد نداشتم». یعنی مردم به این نتیجه رسیدهاند که درآوردن آبمروارید، باعث شده است به تباهی لکه زرد مبتلا شوند. شما برای بیماری که چنین نگاهی دارد چه توصیهای دارید؟
دکتر تیم موری: در این خصوص، دو نکته مطرح است. یکی از مواردی که سعی داریم به همکارانمان در باره جراحی آبمروارید بیاموزیم، این است که امروزه و در این عصر، بسیار حیاتیست که پیش از جراحی آبمروارید، لکه زرد به وسیله تصویربرداری بررسی شود. به این دلیل که اگر یک بیمار از پیش به تباهی لکه زرد مبتلا باشد، که دلیل متأثر شدن بیناییست، درآوردن آبمروارید، صرفا تباهی لکه زرد را آشکار میکند. پس به نظرم بهترین کار، بررسی لکه زرد و مشاوره دادن به بیماران پیش از انجام هر کار است، به این ترتیب که بگوییم: ببین، قرار است آبمرواریدت را دربیاوریم، اما شما دوچار تباهی لکه زرد هستی، و ممکن است لازم باشد درمانهای مربوطه را نزد متخصص شبکیه ادامه دهی».
همچنین به اطلاعت برسانم اگر آبمروارید را درآوردی، و به هر دلیلی نتیجه مطلوبی به لحاظ بهبود عملکرد بینایی حاصل نشد، باید حتما به متخصص شبکیه مراجعه کنی؛ چرا که متخصصان شبکیه میتوانند بیشتر مشکلات شایع که پس از جراحی آبمروارید، قوه بینایی را محدود میکنند را درمان کنند. به نظرم این پیامیست که مددجویان شما و کلیه شنوندگان باید آویزه گوششان کنند.
اد هینز: اجازه دهید یک سوال کوچک دیگر هم در همین باره اضافه کنم. آیا از بیمارانتان میخواهید هنگامی که قرار است ویزیت شوند شریک یا همسر یا یک حامی را به همراه بیاورند؟ در واقع، به نظرم این سوالیست که پس از همهگیری کرونا به وجود آمده است.
دکتر تیم موری: به نظرم یکی از مهمترین کارها همین است. منظورم این است که تمام ما تجربه مراجعه به پزشک را داشتهایم، زمانی که در حال معاینه شدن و گفتگو با پزشک هستید، حتی یک سوال هم به ذهنتان خطور نمیکند، اما به محض اینکه پایتان را از مطب بیرون گذاشتید، هزاران سوال به ذهنتان هجوم میآورند. مسئله دیگر این است که اغلب ما صحبتهای واقعا سنگینی مطرح میکنیم، و همراه داشتن کسی که برای شما به منزله گوش دوم باشد، واقعا کمککننده است.
با این اوصاف، شخصا یکی از کسانی هستم که شدیدا معتقدم هر بیمار باید یک همراه با خود داشته باشد. بیمارانی که شرایط پیچیدهای دارند را بدون حضور اعضای خانواده یا همسر یا همراهشان معاینه میکنیم، اما میدانی اد؟ حتی در دوران همهگیری ویروس کرونا، پس از معاینه، از همراه بیمار دعوت میکنیم حضور داشته باشد تا بتواند گفتگو در خصوص شرایط فعلی و کارهایی که قرار است انجام دهیم را بشنود. به نظرم یک بخش مهم ماجرا، درک کردن آنچه پزشک قرار است انجام دهد، چرایی انجام آن کار، و نتیجهایست که میتوان انتظار داشت.
اد هینز: متخصصان شبکیه چگونه اطمینان حاصل میکنند بیمارانی که دارای شرایط نابودکننده تشخیص داده شدهاند از گزینههایی به جز درمانهای پیشنهادی پزشک آگاه هستند؟ در واقع، با توجه به ساختار کنونی، آیا چنین چیزی اصلا امکان دارد؟
دکتر تیم موری: به نظرم امکان دارد. تا آنجا که اطلاع دارم، شما در بحث مشاوره و مددجویان و فناوری فعالیت میکنید. پیشرفت فناوریها در خصوص ارتقا سطح بینایی بیماران و بهبود سطح عملکرد روزمره آنها بسیار کلان است، و قرار است حتی طی پنج سال آینده، شاهد تغییرات بسیار بسیار مثبتی باشیم.
و میدانی اد؟ ناگفته نمانَد که این همهگیری کرونا، کاسه صبرم را لبریز کرده؛ چرا که روز به روز شاهد افزایش خشکی چشم مراجعان و بیماریهای پلکی هستیم. درست است که نهایتا من متخصص شبکیه هستم اما برای صحبت در مورد چگونگی درمان بیماری پلکی و روش مرطوب نگهداشتن چشم و تأثیرات ماسک زدن و اثرات ناشی از قرار نداشتن در یک برنامه منظمِ عادی، به همان اندازه زمان اختصاص میدهم. تا حدودی درست است که مایلم تمرکزم را بر این که «مسؤولیت من اصلاح شکل ظاهری و آناتومی چشم است» قرار دهم؛ اما این را هم میدانم که از دیدگاه بیماری که به من مراجعه کرده، تمام چیزی که دوست دارد بداند این است که «به من بگو آیا میتوانم ببینم و چطور میتوانم بهتر ببینم»، و اتفاقات بیشماری به جز آنچه من در زمینه درمان تزریقی یا توموگرافی انسجام نوری بیماران انجام میدهم در حال وقوع است.
به نظرم شما این بخش از گفتگو را به خوبی تکمیل کردید، و اینجاست که رویکردهای مکمل، به کمک بیماران ما میآیند. هرچه در خصوص خوراک مطلوب، سالم ماندن و ورزش کردن بگوییم، کم گفتهایم. اکیدا توصیه میکنیم مبتلایان به تباهی لکه زرد، سبزیجات برگدار مصرف کنند. یک باور فراگیر در خصوص مصرف مولتیویتامینهایی خاص به نام ایآرایدیاس2[22] برای بیمارانی که در معرض خطر بالایی قرار دارند مطرح است.
کارهای زیادی میتوان انجام داد، فناوری در خصوص ارزیابی کمبینایی، درشتنمایی، و شرایط نور محیطی مطلوبتر، به کسانی که بیناییشان تحت تأثیر قرار گرفته، کمک شایانی کرده است. خارقالعاده است که صرفا با یک کمک جزئی، چقدر شرایط عملکردی بهبود مییابد.
ریکی انگر: اگر نکتهای به نظرتان میرسد که به آن نپرداختیم یا پیامی برای شنوندگان دارید بفرمایید.
دکتر تیم موری: به نظرم اساسیترین نکتهای که باید نسبت به آن آگاه بود، این است که اگر از قوه بیناییتان راضی نیستید، به متخصصین مراجعه کنید تا در مورد راهحلهای موجود، برایتان توضیح دهند. تسلیم نشوید. امروزه بسیاری از درمانها و راهحلها برای بیماران وجود دارد که حتی همین ده سال پیش وجود نداشت. پس نترسید و بپرسید.
این هم از سرویس چشمپزشکیِ این ماه؛ اما قشنگترین دو کلمهای که در کل مطلب این ماه به من چسبید، همین دو کلمۀ پایانی بود: «نترسید و بپرسید». به امید روزی که علم پزشکی، نابینایی را ریشهکن کند.
[1] Hadley
[2] sputnik
[3] EPFL
[4] Ganglion
[5] diabetic retinopathy
[6] Birmingham
[7] Engineering Reports
[8] applanation tonometry
[9] Ricky Enger
[10] Tim Murray
[11] Ed Haines
[12] Chief Program Officer at Hadley
[13] American Society of Retina Specialists
[14] Macular Degeneration
[15] Fellowship به پزشکانی که در یک زمینه خاص فوقتخصص دارند اطلاق میشود.مترجم
[16] AMD
[17] photopsias
[18] metamorphopsia
[19] retinitis pigmentosa
[20] optical coherence tomography
[21] geographic atrophy
[22] AREDS2