امید هاشمی: فعال رسانهای
در زمستانی که حالا وارد یکسوم پایانی خودش شده و در حق بسیاری از ما ایرانیها کم لطف بوده و از زیباییها و فریبندگیهایش هیچ چیز برایمان رو نکرده مگر سوزِ خشکِ سرما، دلمان را به یک لیوان نوشیدنی داغ خوش میکنیم که روی پیشخوان کنار صفحه کلیدمان میگذاریم و شروع میکنیم به ورق زدن مجلات و وبسایتهای انگلیسیزبان ویژه افراد آسیب دیده بینایی.
توقف نخست ما در وبسایت یوتیوب است؛ جایی که تعداد قابل توجهی از افراد نابینا و کم بینای انگلیسیزبان مشغول تولید محتوای صوتی و تصویری و بعضاً کسب درآمد از طریق تبلیغات هستند. «سام سیوی»، یکی از همین آدمها است. از یازده سالگی به دلیل ابتلا به استارگاردت به جرگه کم بیناها پیوسته و حالا تقریباً هشت سال است که به تولید ویدئو در یوتیوب مشغول است و کانالش در یوتیوب هم بیش از سی هزار دنبال کننده دارد. سام موضوع زندگی افراد نابینا و کم بینا و ترفندها و ابزارهای تسهیل کننده زندگی این گروه از افراد را دستمایه تولید محتوا کرده است. او در یکی از آخرین ویدئوهایی که منتشر کرده، مخاطبان را به یک تور در خانهاش دعوت کرده است. در این تورِ بیست و دو دقیقهای سام تک به تکِ تغییراتی را که در خانهاش ایجاد کرده تا زندگی را برای او به عنوان یک کم بینا راحتتر کند، مرور کرده است. این تور از اتاق نشیمن خانه سام آغاز میشود و ما با او در جای جای خانه همراه میشویم و با ابزارهای جالبی آشنا میشویم و از ابتکارات او برای مناسبسازی خانهاش لذت میبریم. سام این ویدئو را با توضیح نحوه تماشای تلویزیون آغاز میکند؛ توضیح میدهد که برای وقتهایی که تنها به تماشای تلویزیون مینشیند یک صندلی سبک و راحت در نظر گرفته که میتواند به سادگی آن را جا به جا کند و در هر فاصلهای که مناسبتر است قرار دهد تا تصاویر را به وضوح ببیند. او همچنین یک کابل اچ دی ام آی (HDMI) هم تهیه کرده که در زمانهایی که کنار خانواده تلویزیون میبیند و قاعدتاً به خاطر حضور دیگران امکان نشستن در مقابل تلویزیون وجود ندارد، تلویزیون را به لپتاپ متصل کند و یک تلویزیون شخصی برای خودش دست و پا کند و همزمان که بقیه روی صفحه تلویزیون برنامه را تماشا میکنند، او همان برنامه را روی لپتاپش ببیند.
یکی از نکات جالب توجه در ویدئوی سام، اهمیت ویژهای است که به نورپردازی خانهاش داده است. در این ویدئو میبینیم سام، هر جا که به نور احتیاج دارد، تمهیدی را برای فراهم کردنش به کار بسته است. او همچنین از راههای گوناگونی برای هوشمند سازی نورپردازی استفاده کرده است. در بخشی از این ویدئو میبینیم سام، لامپهایی را زیر تختخوابش نصب کرده و آن را به گونهای تجهیز کرده که هنگام بیدار شدن، زمانی که از تخت پایین میآید، به محض قرار گرفتن پایش بر روی زمین، لامپها به شکل خودکار روشن میشوند. بالای کابینتهای آشپزخانه، بخش دیگری از خانه است که سام برایش نورپردازی خاصی در نظر گرفته است. چراغهای آن قسمت را به بلندگوی آمازون اکو شو متصل کرده و میتواند با یک فرمان صوتی و به کمک این بلندگوی هوشمند، لامپها را روشن یا خاموش کند. یک روبات جاروبرقی و چند خرده ابزار دیگر، از جمله سایر چیزهایی بود که در این ویدئو نمایش داده شده است. در نسخه صوتی پیشخوان حتماً به طور مفصل به این ویدئو خواهم پرداخت.
نشریه «بریل مانیتور» این ماه در دو مطلب به صورت مبسوط به زندگی یک کنشگر حوزه افراد نابینا پرداخته که گویا ۲۹ دسامبر ۲۰۲۰ در سن ۸۵ سالگی درگذشته است. «جویس اسکَنلَن»، یک معلم کم بینای دروس زبان انگلیسی و لاتین بود که در سنین بیست و چند سالگی همان اندک بینایی را هم از دست داد. او که در شهری کم جمعیت و به دور از مراکز ویژه نابینایان زندگی میکرد، به خاطر از دست دادن باقیمانده بینایی، به سختی و در انزوا روزگار میگذراند تا اینکه در سال ۱۹۷۰ به طور اتفاقی و به اصرار یکی از دوستانش در یکی از اجلاسهای سالانه فدراسیون ملی نابینایان شرکت کرد. این اتفاق، زندگی جویس را به کل زیر و رو کرد. به زندگی امیدوارش کرد و او را تا به آنجا رساند که خود به یکی از فعالترین چهرههای استیفای حقوق نابینایان در آمریکا تبدیل شد. مرگ این کنشگر بازتابهای زیادی در وبسایتهای نابینایی داشت و «بریل مانیتور» هم در دو مطلب به آن پرداخته است.
اتومبیلهای بدون راننده یا خودران این روزها سوژه بسیار داغی به حساب میآید. افراد نابینا هم به علت گشایشی که توسعه چنین ابزاری میتواند در زندگیشان به وجود بیاورد، به جد اخبار حول و حوش این فناوری را دنبال میکنند. جالب است بدانید که فدراسیون ملی نابینایان آمریکا از اولین نهادهای خدمات رسان حوزه نابینایان است که به طور رسمی فعالیت در زمینه اتومبیلهای خودران را پی گرفته است. این فدراسیون، درست ده سال پیش، چالشی را راه انداخته به نام چالش راننده نابینا. «مارک ریکوبونو»، رئیس فدراسیون ملی نابینایان آمریکا است که در این شماره از بریل مانیتور، طی یک یادداشت، نابینایان را به پیگیری هرچه مصرانهترِ این چالش دعوت کرده است. ریکوبونو، ده ساله شدن این چالش را بهانهای برای یادآوری دوباره آن قرار داده است. او که خودش به عنوان اولین راننده نابینا در سال ۲۰۱۱ پشت رول نشسته و حدود دو و نیم کیلومتر بدون کمک افراد بینا رانندگی کرده در یادداشت خود به این مسأله میپردازد که ارتباط نابینایان با توسعه دهندگان اتومبیلهای خودران بسیار حائز اهمیت است؛ چه، ممکن است این اتومبیلها به گونهای طراحی شوند که علیرغم خودران بودن، برای نابینایان دسترسیپذیر نباشند. او همچنین معتقد است اتومبیلهایی که برای استفاده نابینایان طراحی میشوند باید به گونهای باشند که نابینایان خودشان رانندگی کنند نه اینکه اتومبیل بدون دخالت انسانی حرکت کند. فدراسیون با طراحانی از دانشگاه ویرجینیا و چند ایده پرداز شناخته شده در زمینه طراحی این اتومبیلها همکاری میکند. خودروی ایدئال مارک و همکارانش مجهز به انواع و اقسام حسگرها است که از طریق لرزش و پیام صوتی، راننده نابینا را راهنمایی میکند. در حال حاضر رانندگان نابینا میتوانند با حداکثر سرعتی معادل ۳۰ مایل در ساعت با این اتومبیلها رانندگی کنند. مارک ابراز امیدواری میکند تا چند سال آینده امکان رانندگی برای نابینایان فراهم شود.
شورای نابینایان آمریکا (ACB) هم از دیگر سازمانهای مردمنهادی است که اقدام به انتشار نشریات تخصصی برای نابینایان میکند. اگر دنبال کننده حرفهای نشریات ویژه نابینایان باشید حتماً اسم «تالار بریل» (Braille Forum) به گوشتان خورده است. این نشریه که به شکل ماهنامه منتشر میشود، نگاهی موضوع محور دارد؛ به این ترتیب که در هر ماه، یک سوژه خاص را به عنوان موضوع اصلی برمیگزیند و در قالب یک پرونده آن سوژه را از زوایای گوناگون بررسی میکند. در ماه فوریه، «بریل فروم» به موضوع توضیحدار کردن ویدئوها برای نابینایان پرداخته است. این شورا پروژهای را مختص توضیحدار کردن ویدئوها و تدوین استانداردهای این کار تعریف کرده که «کارل ریچاردسون» آن را مدیریت میکند. او در این شماره از بریل فروم یادداشتی نوشته و در آن به گسترش روزافزون توصیف صوتی اشاره کرده و ضمن مرور آنچه گذشته و تبیین وضعیت حال حاضر، منابعی را که نابینایان میتوانند از طریقشان به انواع ویدئوهای توضیحدار با موضوعات گوناگون دسترسی داشته باشند، فهرست کرده است. دسترسی نابینایان انگلیسیزبان به ویدئوهای توضیحدار آنقدر آسان شده که «کیم چارلسون»، دیگر نویسنده بریل فروم در یادداشتی به موضوع توضیحدار کردن تبلیغات تلویزیونی اشاره کرده و پیشنهادها و راهکارهایی به این منظور ارائه داده است.
این شماره از پیشخوان را با توقفی کوتاه در وبسایت «آیز آن ساکسس» به آخر میرسانیم. گردانندگان این پادکست هفتگی در یکی از آخرین اپیزودهایشان از «دین هادسن» برای حضور در پادکستشان دعوت کردهاند. دین، یکی از کارمندان شرکت اپل است و وظیفهاش ترویج گری در حوزه دسترسیپذیری و سر و سامان دادن به وضعیت دسترسیپذیری محصولات اپل است. او که پیشتر مقداری بینایی داشته و به تدریج به جمع نابینایان پیوسته، در این اپیزود درباره روزهایی صحبت میکند که اپل برای اولین بار قدم در میدان دسترسیپذیری گذاشته است؛ روزهایی که اتفاقاً دین تازه به جمع کارمندان اپل پیوسته و همزمان روند نابینا شدنش هم سرعت گرفته بود. او از اولین مواجهه اپل با دسترسیپذیری در سال ۲۰۰۶ خاطراتی را نقل میکند. همچنین دین در این اپیزود به نحوه کار خودش هم اشارهای میکند؛ او وظیفهاش را اینطور توصیف میکند: «هرگاه تیمی از توسعهدهندهها در اپل کاری صورت میدهند، من وارد عمل میشوم و آن محصول تازه را بررسی میکنم و پیشنهادهایی درباره چگونگی رعایت استانداردهای دسترسیپذیری به آنها میدهم.» دین علاوه بر اینها درباره اقدامات اخیر اپل در زمینه دسترسیپذیری هم توضیحاتی ارائه میکند؛ از جمله اینکه در سال گذشته توانستهاند کتابخانه لویی را به آی او اس اضافه کنند و این باعث شده زبانهای بیشتری از سوی نمایشگرهای بریل در هنگام اتصال به محصولات اپل پشتیبانی شود. او ضمن اشاره به امکانات تازه در حوزه مسیریابی و تشخیص عکس و شناسایی اشیا و محیط، توضیحاتی را هم درباره یک طرح تازه در اپل ارائه میکند که قرار است امکان استفاده کودکان نابینا را از اپلیکیشنهای مخصوص یادگیری برنامهنویسی فراهم کند. پروژهای که در آن چند مدرسه ویژه نابینایان هم پا به پای اپل ایفای نقش میکنند.
در ادامه، پادکست پیشخوان را به مدت 35 دقیقه گوش کنید.