میرهادی نائینیزاده: دانشجوی دکتری پژوهشهای قرآنی
محمد درویشی، فارغ التحصیل در رشته الهیات با گرایش فقه و حقوق اسلامی از دانشگاه تهران، مدت ۱۳ سال است که به اپراتوری مشغول است.
*محمد عزیز! اگر در ابتدا سخنی با مخاطبین مانا داری در خدمت تو هستیم.
-من خدمت همه مخاطبین نشریه مانا سلام عرض میکنم و امیدوارم همگی سالم و از بلا دور باشند. تا جایی که بتوانم پاسخگوی پرسشهای شما در زمینه شغلی خود هستم.
*از نحوه ورود خودت به این کار برای ما صحبت کن.
-در اینباره باید به شما بگویم: من حدود یکسالواندی بود که در جستجوی کار بودم. بهطور اتفاقی با مرکزی که در آن مشغول به کار هستم آشنا شدم و دو ماه پس از مصاحبه کاری و طی مراحل اداری توانستم کار خود را آغاز کنم. شایان ذکر است، هر کسی دوست دارد در حوزه مرتبط با رشته تحصیلی خود انتخاب شغل داشته باشد و من هم از این قضیه مستثنی نیستم و هنوز در جستجوی شغلی متناسب با رشته تحصیلی و مسائلی که در آن مطالعه دارم هستم.
*لطفا برای ما از چندوچون کار اپراتوری صحبت کن. یک اپراتور دقیقاً چه کاری انجام میدهد؟
-باید بگویم تا ۱۵ سال پیش اپراتور یک سازمان را میشد نبض آنجا دانست؛ اما با حضور سیستمهای مکانیزهای که وارد سازمانها شده اند، بهزعم کارفرمایان کار اپراتور صرفا به پاسخگویی تلفن محدود میشود. من که بیش از ۱۰ سال تجربه کار در این حوزه را دارم با این نظر کاملا مخالفم و معتقدم: اپراتوری ریزه کاریهایی دارد که اگر رعایت نشوند و بهعنوان مثال راهنمایی غلطی به عنوان پاسخگویی به مخاطبی داده شود، شاید اختلال جبران ناپذیری در کار آن سازمان به وجود آید. باید اضافه کنم: برای همه کسانی که میخواهند وارد این حرفه بشوند آموزشهایی لازم است که پیشتر در مراکز نابینایی این آموزشها بهدرستی اجرا میشدند؛ اما حالا داشتن آن مدارک آموزشی هم برای کار از جانب کارفرمایان خیلی الزامی نیست.
*به ریزهکاریهایی در کار خود اشاره کردی. لطفا توضیح بیشتری در اختیار مخاطبان ما که احیانا به این کار نظر دارند قرار بده.
-این تکنیکها کاملا به جایی بستگی دارند که اپراتور در آن مشغول به کار میشود. یک اپراتور خوب باید در باره جایی که در آن به کار میپردازد اطلاعات قابلقبولی داشته باشد. اگر محل کار شما یک هتل باشد با این که در یک بیمارستان کار کنید، نوع کارتان میتواند متفاوت باشد. حتی این امکان وجود دارد که شما در جایی کار کنید که واحد بینالمللی داشته باشد و توانایی سخن گفتن به یک یا دو زبان بتواند به شما بسیار کمک کند.
*با توجه به تجربه ۱۳ساله تو در این کار، تحول فنی دستگاههای اپراتوری بیشتر کار ما نابینایان را راحت کرده است یا باعث مسائل بیشتری در حوزه دسترسپذیری شده؟
-در گذشته دستگاههایی بودند که برخی پیچیدگیهای آنها کار را برای ما دشوار میکرد و البته نابینایان را به استمداد از حافظه سوق میداد. از این رو بود که بسیار شنیده میشد، اپراتورهای نابینا دارای حافظه شگفتانگیزی هستند اما دستگاههایی که اکنون از آنها استفاده میشود بیشتر دارای یک سیستم عامل هستند که توسط مسئول فنی بخش مورد نظر برنامه ریزی میشوند. اگر این دستگاهها تحت سیستم عامل ویندوز باشند، حتی امکان نصب صفحهخوان برای ما نابینایان را دارند و این میتواند کمک شایانی به کار ما بکند. اما در مواقعی که این دستگاهها روی سیستم عامل دیگری کار میکنند نابیناها به مشکلاتی از نظر دسترسپذیری بر میخورند که راههای متفاوتی برای حلوفصل آنها وجود دارد. همانطور که در پاسخ پرسش پیش گفتم: اینجا هم چگونگی همکاری مراکز و سازمانها با نابینایان متفاوت است و این کارفرمایان شیوههای گوناگونی از همکاری را با ما نابینایان دارند.
*در صحبتهای پیش، به آموزش و مدارک خاصی اشاره کردی. آیا با توجه به تغییر شکل دستگاهها و آسانتر شدن کار (در صورت همکاری سازمان متبوع)، هنوز آموزش را ضروری میدانی؟ آیا میدانی چه مراکزی مبادرت به آموزش دستگاههای اپراتوری میکنند؟
-از آنجا که کسی پیشتر این سؤال را از من نپرسیده بود درباره این که آیا هنوز جایی به آموزش دستگاههای اپراتوری اقدام میکند اطلاع درستی ندارم. اما بهعنوان یک اپراتور به همه کسانی که میخواهند وارد این کار بشوند توصیه میکنم حتما پیش از ورود به کار از دستگاهی که باید با آن کار کنند جویا شوند و اگر میتوانند با همان دستگاه و اگر هم میسر نمیشود با دستگاهی دیگر آشنا بشوند و سعی کنند چندوچون کار با آن را بیاموزند. به نظر میرسد با یک جستجوی ساده امکان یافتن مطالب و جزوههای سودمندی درباره برخی از دستگاههای اپراتوری مهیا باشد. آموزش اپراتوری فقط به دانستن نحوه کار با دستگاه ختم نمیشود. یک اپراتور خوب باید نحوه صحیح برخورد با انواع اربابرجوع را بداند و از تکنیکهای کلامی برای راضی نگه داشتن همه -در حدی که لازم است- بهره مند باشد.
*به مخاطبین گوناگون اشاره کردی. ما چند نوع مخاطب میتوانیم برای یک اپراتور قائل باشیم؟
-یک اپراتور با دو نوع مخاطب سر و کار دارد. یک مخاطب درون سازمانی که بیشتر انتظار او اتصال صحیح با سایر قسمتهای محل کار و بیرون از محل کار است. مخاطب دیگری که حتما اپراتور با او مواجه خواهد شد کسانی هستند که از بیرون سازمان با او در تماس خواهند بود. بیشتر برای این افراد است که من معتقدم ریزهکاریهای روانی-اجتماعی باید مد نظر اپراتور باشد. بسیار احتمال دارد که شما با کسی هم صحبت شوید که با لحن ناخوشآیندی شما را خطاب قرار میدهد و یا با شما از موضع بالا به پایین صحبت میکند. هنر ارتباط صحیح شما با این مخاطب است که میتواند رمز موفقیت کاریتان باشد.
*وظیفه سازمانی کلی یک اپراتور چیست و چه کارهایی جز شرح وظایف او به حساب نمیآید؟
-باز هم تأکید میکنم این کاملا بستگی به جایی دارد که یک اپراتور در آن مشغول به کار است. سازمانهای گوناگون انتظارات متفاوتی از شما بهعنوان یک اپراتور دارند که نمیتوان آنها را در یک چارت کلی ترسیم کرد.
*آیا جنسیت افراد در توفیق آنها در این کار تأثیری دارد؟
-هم میشود گفت آری و هم نه. برخی از آگهیها کاملا قید میکنند که به یک اپراتور خانم نیازمند هستند و برای برخی از کارفرمایان تفاوت زیادی مابین آقایان و خانمها وجود ندارد. اما تجربه نشان داده است که کفه ترازوی استخدام خانمها از آقایان سنگینتر باشد.
*درباره میزان درآمد و مقدار ساعات کاری متعارف اپراتوری صحبت کنیم. آیا این شغل میتواند برای کسی حکم سکوی پرتاب را نیز داشته باشد؟
-در باب بحثهای درآمدی باز هم باید اشاره کنم که کاملا موضوع مربوط به نحوه قراردادی است که بین شما و سازمان مربوطه منعقد میگردد. برخی از سازمانها هوای کارکنان خود را دارند و با آنها قراردادهای حرفهای میبندند و اگر مدرک اپراتور لیسانس یا بالاتر از آن باشد، آن را در پرداخت حقوق لحاظ میکنند. اما برخی سازمانها به کار افراد نگاه میکنند و مدارک تحصیلی آنها را در نظر نمیگیرند. بههمیندلیل نمیتوان قانون معین و مشخصی برای بحث درآمد این کار به دست داد.
در باب پیشرفت و سکوی پرتاب باید بگویم: تعدادی از دوستان نابینای ما که مدرک تحصیلی مشخصی را داشتهاند، در یک سازمان معین بهعنوان اپراتور، وارد شده و با نمایش لیاقت کاری خود توانستهاند مدارج بالاتری را در اختیار بگیرند. از طرف دیگر وجود زمانهای خالی و تعامل با همکاران دیگر این فرصت را برای افراد فراهم میآورد تا بتوانند مطالعات دیگری در رشتههای دیگر نیز داشته باشند. از نکات گفتنی در این باره این هم هست که برخی از دوستان بهخاطر تواناییهای خود در اموری مثل تایپ یا از این دست کارها توانستهاند علاوه بر اپراتوری کارهای دیگری نیز انجام دهند که بهخاطر علاقه برخی از سازمانها به کم کردن نیروی انسانی خود، مفید واقع شدهاند.
*محمد درویشی عزیز! حس میکنم گفتوگوی ما برای مخاطبین مانا نکات بسیار خوبی دربر داشت: در پایان، اگر نکتهای مد نظر داری با مخاطبین ما در میان بگذار.
-از شما و مخاطبین گرامی مانا تشکر فراوان دارم. در پایان، ذکر چند نکته را حائز اهمیت میدانم. اول: از دوستان عزیز نابینا که در حال گذراندن دوران تحصیلی خود هستند درخواست میکنم بیش از حدی که در کلاس به آنها آموزش داده میشود مطالعه کنند تا بتوانند در آزمونها و مصاحبه های کتبی و شفاهی که در پیش دارند بدرخشند و بهانه را از دست کسانی که صرفا بهخاطر نابینایی بچهها را از کاری که لیاقت انجام دادن آن را دارند بگیرند. این کار میتواند باعث شود تا دوستانی که به هر دلیل از تحصیل جا مانده اند هم بتوانند بهراحتی به کار اپراتوری بپردازند.
نکته دیگری که میتواند برای کار اپراتوری بسیار مهم باشد این است که: ما نابینایان باید در محل کار خود، ظاهر آراستهای داشته باشیم و بهدقت بتوانیم با تکنیکهای جذب آشنا شویم تا سایرین را مقهور قدرت دانش و توانایی خودمان کنیم و بتوانیم در جایی که لیاقت آن را داریم به کار خود ادامه دهیم. در پایان، برای شما و همه مخاطبین نشریه مانا آرزوی توفیق روزافزون دارم و همه شما را به خدای بزرگ میسپارم.