امید هاشمی: فعال رسانه‌ای
در این شماره بنا داریم ابتدا پای صحبت طراح و برنامه‌نویسی بنشینیم که قرار است ما را با یکی از فناوری‌های تازه متولد شده گوگل آشنا کند و بعد از آن هم نگاهی بیندازیم به وضع و حال نابینایان در کشور آفریقای جنوبی و به دنبالش هم با قابلیت‌های جدید آی‌او‌اس ۱۵ در زمینه دسترس‌پذیری کاربران نابینا آشنا شویم و در آخر هم سراغی از یک موزیسین نابینای انگلیسی بگیریم که تک‌آهنگ تازه‌اش اخیراً به بازار آمده.
ز نیرو بُوَد مرد را راستی
پیاده‌روی یا دویدن را شاید بتوان ارزان‌ترین و آسان‌ترینِ ورزش‌ها به حساب آورد؛ البته نه برای نابینایان. وجود یک همراه پای کار، اولین نیاز نابینایان برای دویدن است که غالباً هم فراهم نمی‌شود و همین هم باعث می‌شود نابینایان از انجام این ارزان‌ترین ورزش محروم بمانند. اما نکته خوشحال کننده در این خصوص آن است که گویا گوگل تصمیم گرفته در این زمینه برای نابینایان کاری صورت دهد و تسهیلی فراهم آورد. این را از آخرین شماره پادکست «آیْز آن ساکْسِس» [1]متوجه شدیم. در این شماره، گردانندگان پادکست میزبان دو نفر از کارکنان شرکت «گایْدینْگ آیْز فُر دِ بْلایْنْد»[2] بود که وظیفه اصلی‌اش تربیت سگ راهنما برای نابینایان و همینطور آموزش به نابینایان در خصوص استفاده از سگ راهنما است. این بار اما این شرکت در کنار همه فعالیت‌هایش اقدام به کلید زدن یک پروژه تازه با همکاری کمپانی گوگل کرده که «بیل ما» [3]و «جسی دیناپولی»، [4]از کارکنان این شرکت، در این اپیزود درباره‌اش توضیح می‌دهند و ما هم آن را برای شما بازگو می‌کنیم.
بیل برای ما نقل می‌کند که رئیس شرکتی که برایش کار می‌کند، یک نابینا به نام «تامِس پَنیک» [5]است. که خودش سال‌ها است می‌دود و یک بار که در هَکاتون [6]سالانه گوگل سخنرانی می‌کرده این پیشنهاد را با شرکت‌کنندگان در میان گذاشته که ابزاری طراحی کنند که نابینایان هم بتوانند مستقل و بدون نیاز به همراه از نوع انسان یا سگ راهنما، بدوند. شرکت‌کنندگان از این پیشنهاد استقبال کرده‌اند و نتیجه‌اش هم شده پروژه‌ای به نام «پْراجِکْت گایْدْلایْن» [7]که مدیریتش را گوگل به‌عهده گرفته و شرکت گایدینگ آیز هم به عنوان مشاور ایفای نقش می‌کند.
بیل درباره این‌که پروژه چطور قرار است به استقلال ما کمک کند اینطور توضیح می‌دهد که این سامانه بر مبنای یادگیری ماشینی طراحی شده و قرار است از دوربین موبایل کمک بگیرد تا در هنگام دویدن، خارج شدن فرد نابینا از خط را به‌کمک هشدار صوتی به او اطلاع دهد. وقتی یک دونده نابینا در امتداد خط زرد پیست در حال دویدن است می‌تواند گوشی را بر روی کمربندش فیکس کند و یک جفت هدفون هم روی گوشش بگذارد تا نرم‌افزار طراحی شده توسط گوگل خط زرد را شناسایی کند و به‌محض خروج دونده از خط، او را با هشدار‌های متناسبی که از سمت راست یا چپ پخش می‌شود، مجدداً روی خط برگرداند. بیل تأکید می‌کند که با توجه به لزوم شنیده شدن صدای محیط از سوی فرد نابینا در این سامانه از هدفون‌هایی استفاده شده که همزمان با پخش هشدار صوتی، شنیدن صدای محیط را هم با وضوح کامل برای فرد نابینا امکان‌پذیر می‌کنند. این فناوری هنوز در مراحل آغازین طراحی است و افزون بر تامس پنیک، تا‌کنون فقط شش نابینای دیگر آن را به‌صورت آزمایشی استفاده کرده‌اند. این سامانه تا‌به‌حال هم در محیط سرپوشیده و هم در فضای باز آزمایش شده است. تامس توانسته مسافت پنج کیلومتر را در سِنترال پارک نیویورک به‌کمک این برنامه و بدون نیاز به همراه بدود. البته بیل و جسی بر این نکته تأکید دارند که طراحی این برنامه هنوز مراحل اولیه را می‌گذراند و تا نهایی شدن و به بازار آمدنش راه زیادی باقی مانده است. در نسخه صوتی پیشخان درباره نحوه عملکرد این برنامه و محدودیت‌ها و دورنمای آن مفصّلاً صحبت کرده‌ایم.
خرّم ولایتی که تو آنجا سفر کنی
برای ما که معمولاً باد در جیب‌های اغلبمان می‌پیچد، کمتر فرصت سیر آفاق و تماشای انفس فراهم می‌شود. اما چه غم که اگر سعادت نشستن روی صندلی طیاره و فرود آمدن در مقاصد شگفت‌انگیز را نداریم، اینترنت امکاناتی برایمان فراهم کرده که بتوانیم مجازاً نقاط گوناگون ربع مسکون را سیاحت کنیم. برای سفری چند‌صد‌کلمه‌ای چمدانمان را می‌بندیم و با رفقای نابینایمان در ماهنامه «بریل فُروم» [8]در «شورای نابینایان آمریکا» همسفر می‌شویم و به اتفاق، سری به ژوهانسبورگ و حومه می‌زنیم تا از وضع و حال هم‌سرنوشتانمان در کشور آفریقای جنوبی آگاه شویم. راهنمایی ما در این سفر به‌عهده دو نابینای اهل آفریقای جنوبی خواهد بود؛ «جِرِمی آپِرمَن» [9]که کارش مشاوره دادن به سازمان‌های مردم‌نهاد است و «لویس استراکان» [10]که یک پادکستر نابیناست.
وقتی قرار باشد درباره آفریقای جنوبی مطالعه و تحقیق کنیم؛ باید به این نکته توجه داشته باشیم که عمر دموکراسی در این کشور تنها هنوز حتی به سی سال هم نرسیده است. تا پیش از ۱۹۹۴ و پایان رژیم آپارتاید، تبعیض شدیدی میان سفید و سیاه، زن و مرد و معلول و غیر‌معلول در این کشور حاکم بوده است. معلولین آفریقا از قوانین مترقی ویژه معلولان نظیر قانون معلولیت آمریکا (ADA) یا نمونه مشعشع ایرانی‌اش یعنی قانون جامع حمایت از حقوق معلولان برخوردار نشده‌اند اما نکته جالب آن است که قانون اساسی آمریکا یکی از معدود قوانین اساسی در دنیا است که به صراحت به موضوع معلولان اشاره کرده است. به‌طور مشخص در ماده‌ای که در خصوص تساوی حقوق افراد در استخدام گنجانده شده بر رفع تبعیض علیه زنان و معلولان و افراد رنگین‌پوست در زمینه استخدام تأکید شده است. البته این تأکید در خصوص مسائلی همچون آموزش و حمل‌و‌نقل و … صورت نگرفته و همین هم معلولان و نابینایان را در این حوزه‌ها بسیار آسیب‌پذیر کرده است.
در آفریقای جنوبی حدود شصت میلیون نفر زندگی می‌کنند اما تنها ۲۲ مدرسه ویژه نابینایان در این کشور فعالیت می‌کند که عمدتاً نابینایان مادر‌زاد از آن بهره می‌برند و افراد دیر نابینا کمتر موفق می‌شوند از خدماتشان استفاده کنند. تعداد نابینایانی که به درجه دیپلم نمی‌رسند و تحصیل را نیمه‌کاره رها می‌کنند هم در این کشور بسیار قابل توجه است. کیفیت آموزش در همه این ۲۲ مرکز یکسان نیست و از سوی دیگر در همه این ۲۲ مرکز، به دروسی همچون علوم تجربی و ریاضیات اساساً هیچ توجهی نمی‌شود و همین هم انتخاب‌های نابینایان پس از دوران تحصیل را به‌شدت محروم می‌کند. البته اخیراً به‌تدریج برخی مدارس عادی هم پذیرای نابینایان می‌شوند و همچنین حضور موفق نابینایان در دانشگاه نشان از آن دارد که دانشگاه‌ها همکاری قابل قبولی با این افراد دارند. در این مقاله توضیحاتی هم در‌خصوص وضعیت اشتغال، رفت و آمد، آموزش‌های جهتیابی و حرکت و دسترسی به رسانه‌ها هم ارائه شده که علاقه‌مندان می‌توانند این جزئیات را به تفصیل در نسخه صوتی پیشخان دنبال کنند.
در این شماره همچنین یادداشتی به قلم «پَتی کاکْس» [11]هم منتشر شده که در نوع خود جالب توجه است. پتی دچار نوعی بیماری چشمی به نام سندرم آنیریدیا است و یکی دو نکته ایمنی را به کسانی که علت نابیناییشان آنیریدیا است یادآوری می‌کند که بازگو کردن آن را هم به گفت و شنود صوتیمان وا‌می‌گذاریم.
ضیافت دسترس‌پذیری در آی‌او‌اس ۱۵
درست دو ماه از انتشار ویرایش ۱۵ از سیستم عامل آی‌او‌اس می‌گذرد و تقریباً وقتش رسیده که نگاهی داشته باشیم به تغییراتی که این سیستم عامل در زمینه دسترس‌پذیری شاهدش بوده است. این کار را «جَنِت اینْگبِر» [12]در ماهنامه «اکْسِس وُرْلْد» [13]برایمان انجام داده است. منوی تنظیمات سریع صفحه‌خوان، از جمله بخش‌هایی است که در این نسخه اضافه شده است. منویی که با چهار بار لمس صفحه با دو انگشت ظاهر می‌شود و کاربر را از مراجعه به صفحه تنظیمات وویس‌اُوِر بی‌نیاز می‌کند. «لایْو تِکْسْت» هم از دیگر قابلیت‌هایی است که به آی‌او‌اس ۱۵ اضافه شده است. امکانی که به کاربران اجازه می‌دهد دوربین گوشی را بر روی یک عکس یا نوشته بگیرند و در اندک زمانی صفحه‌خوان آن متن را برایشان بخواند. این قابلیت حتی می‌تواند اشیای موجود در عکس‌ها را هم شناسایی کند. چیزی که البته کامل‌ترش را در امکان تازه اضافه شده یعنی «کاوش تصویر» شاهد هستیم. در این قابلیت کاربر می‌تواند قسمت‌های مختلف یک عکس را لمس کند و ضمن اطلاع از جزئیات تصویر، حتی نسبت به چیدمان اجزای تصویر هم اشرافی نسبی به‌دست آورد. این‌ها فقط بخشی از قابلیت‌هایی است که ویژه افراد نابینا و کم‌بینا به آی‌او‌اس اضافه شده و پرداختن به همه جزئیات مجالی فراخ می‌طلبد که قطعاً در نسخه صوتی پیشخان فراهم خواهد آمد.
شما همچنین اگر شنونده پیشخان باشید در انتهای این بسته صوتی با یک آهنگ‌ساز و خواننده نابینای بریتانیایی آشنا خواهید شد. «سارا کالتیری» [14]که به‌خاطر ابتلا به دیابت نوع یک در جوانی نابینا شده به تازگی ترانه‌ای منتشر کرده که همین هم بهانه مصاحبه «بْلایْنْدَبیلیتیز» [15]را با او فراهم آورده است. با ما همراه باشید تا از او و سابقه و آثارش بیشتر بدانید.
[1] Eyes on Success
[2] Guiding Eyes for the Blind
[3] Bill Ma
[4] Jessy DiNapoly
[5] Thomas Panek
[6] هکاتون (به انگلیسی: Hackathon) رویدادی است که در آن برنامه‌نویسان رایانه و افراد دیگری که درگیر توسعه نرم‌افزار هستند، از جمله طراحان گرافیکی، طراحان واسط کاربری و مدیران پروژه گرد هم می‌آیند و در توسعه پروژه‌های نرم‌افزاری و گاهی سخت‌افزاری با یکدیگر همکاری می‌کنند. برای اطلاعات بیشتر ن.ک مدخل هکاتون در ویکیپدیا فارسی.
[7] Project Guideline
[8] Braille Forum
[9] Jeremy Opperman
[10] Lois Strachan
[11] Patti Cox
[12] Janet Ingber
[13] Access World
[14] Sarah Caltieri
[15] Blindabilities
