برچسب: خط بریل

منصور شادکام
قائم مقام انجمن نابینایان ایران
بریل و اهمیت آن برای افراد نابینا
خط بریل توسط لویی بریل (Louis Braille) در قرن نوزدهم اختراع شد. لویی بریل که طی حادثه‌ای در کودکی نابینا شده بود با سال‌ها آزمون و خطا توانست راهی برای خواندن و نوشتن نابینایان پیدا کند. هم‌زمان با تکامل یافتن زبان نوشتار و گفتار در خط بریل نیز تغییراتی به‌وجود آمد تا سرعت خواندن و نوشتن نابینایان افزایش یابد. بريل. اين كلمه به دستگاه نوشتاري پذيرفته‌شده جهاني ويژه نابينايان اطلاق مي‌شود كه مشتمل بر ۳۶ نشانه (حرف) است و هر يك به‌صورت شش نقطه برجسته در شش موقعيت ماتريسي مرتب شده است. حروف بريل به‌صورت برجسته بر روي خطوط كاغذ مخصوص نوشته مي‌شود و با حركت آهسته انگشتان بر روي متن خوانده مي‌شود. لوئيس بريل كه در سه سالگي نابينا شده بود، در سال ۱۸۲۴، زماني كه دانش‌آموز مؤسسه ملي كودكان نابينا در پاريس بود، دستگاه بريل را ابداع كرد. فرنچمن والنتين هايو  مبدع برجسته‌سازي كاغذي است كه به‌عنوان ابزاري براي خواندن نابينايان به كار مي‌رود. وي با نگارش حروف معمولي به‌صورت برجسته، ديگران را به سوي تهيه شكل‌هاي ساده هدايت كرد، با اين تفاوت كه زمان استفاده از آنها طولاني نبود. تنها استثنا، نمونه “مون  بود كه در سال ۱۸۴۵ توسط ويليام مون در برايتون اسكاتلند ابداع شد و تا حدي طرح كلي حروف رومي را تداعي مي‌كرد. آموختن اين حروف براي كساني كه پس از تولد نابينا شده‌اند مناسب است. كتاب‌هايي از اين نوع هنوز به‌طور محدود به وسيله سالمندان، خصوصاً در انگليس، مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در سال ۱۸۱۹ كه لوئيس بريل وارد مدرسه نابينايان پاريس شد از نظام نوشتاري لمسي، مشتمل بر نقطه‌هاي برجسته كه در سال ۱۸۱۹ توسط كپت ابداع شده بود، استفاده مي‌كرد. چارلز باربيه  افسر ارتش فرانسه، اين دستگاه نوشتاري را شب‌نگار  مي‌ناميد كه براي ارتباطات شبانه در ميدان جنگ به‌كار مي‌رفت. در سال ۱۸۲۴، زماني كه بريل پانزده ساله بود، نوشتاري را به‌صورت دستگاه ماتريسي شش‌نقطه گسترش داد. وي از دستگاه باربيه به‌عنوان نقطه شروع استفاده كرد و دوازده نقطه مورد استفاده در اين دستگاه را به نصف كاهش داد. اين ابزار براي نخستين بار در سال ۱۸۲۹ به چاپ رسيد و در سال ۱۸۳۷ گسترش يافت. براي كمك به مشخص كردن شصت‌وسه طرح متفاوت براي نقطه، يا حروف بريل، به‌طوري‌كه در كانوني مشتمل بر شش نقطه متمركز شوند، بريل نقطه‌هاي ۱، ۲، و ۳ به طرف پايين را سمت راست، و نقطه‌هاي ۴، ۵، و ۶ به طرف پايين را سمت چپ برشمرد (در تصوير ۱ چگونگي قرار گرفتن كانون‌ها و ساده‌ترين نام‌گذاري براي هر كدام مشخص شده است). ده حرف اول از حروف الفباي لاتيني با نقطه‌هاي ۱، ،۲ ۴، و ۵ مشخص مي‌شود. زماني‌كه معرف‌هاي عددي بر آنها مقدم مي‌گردد (رديف شش) ارزش عددي پيدا مي‌كنند. حرف K تا  Tبا اضافه كردن نقطه ۳ به علائم رديف يك شكل مي‌گيرند. پنج حرف باقي‌مانده حروف الفبا و پنج كلمه بسيار متداول با اضافه كردن نقطه‌هاي ۳ و ۶ به علائم رديف يك تهيه مي‌شود. با افزودن نقطه ۶ به ده حرف اول، حرف W و نُه تركيب متداول حروف شكل مي‌گيرد (رديف چهار)، علائم سجاوندي و دو تركيب متداول حروف با جايگزين كردن نقطه‌هاي ۲، ۳، ۵، و ۶ به رديف يك حاصل مي‌گردد (رديف پنج). سه تركيب آخر، علائم عددي و دو نشانه سجاوندي باقي‌مانده، از تركيب نقطه‌هاي ۳، ۴، ۵، و ۶ شكل مي‌گيرند (رديف شش). هفت تركيب باقي‌مانده كه در رديف هفت مشخص شده است از تركيب نقطه‌هاي ۴، ۵ و ۶ شكل مي‌گيرند و معادلي مشابه در زبان معمولي نوشتاري ندارند. اين علائم هرگاه قبل از هر علامت ديگر قرار گيرند مانند توصيفگر عمل مي‌كنند. با استفاده از اين قاعده، علائم متفاوت مي‌توانند عملكردهاي مختلف داشته باشند. به‌طور مثال، وقتي‌كه نقطه ۵ قبل از علامت ويژه حرف a قرار گيرد اختصار كلمه Day (روز) را مشخص مي‌كند.
خط بریل خط برجسته ای است که به کمک آن افراد نابینا می توانند بخوانند و بنویسند. این خط به نام مخترع آن لویی بریل که خود نابینا بود نامگذاری شد. خط استاندارد بریل مرکب از شش نقطه در قالب دو ستون سه نقطه ای که از ترکیب این نقاط حروف مختلف در هر زبان ساخته میشود. خط بریل براساس نقطه‌های برجسته‌ای، که با سرانگشت دست قابل لمس است، خوانده می‌شود. همین ویژگی مثبت در مقابل سایر خطوط که بر اساس نماد طراحی شده بودند باعث راحت‌تر شدن یادگیری و آسان‌تر شدن خواندن توسط خط بریل شده است. جهت نگارش خط بریل برعکس روش نگارش معمول در زبان‌ها است؛ یعنی در فارسی از چپ به راست و در انگلیسی از راست به چپ نوشته می‌شود. در خط بریل قرار گرفتن شش نقطه در دو ستون دوتایی در کنار یکدیگر یک کاراکتر یا سلول بریل را به‌وجود می‌آورد. نقطه‌های سمت راست سلول از بالا به پایین و از ۱ تا ۳ شماره‌گذاری می‌شوند و نقطه‌های سمت چپ از بالا به پایین و از ۴ تا ۶ . تفاوت بین برجسته بودن و نبودن هر یک از نقطه‌ها نیز ۶۴ کاراکتر مختلف را تعریف می‌کند، ۶۴ کاراکتری که حروف الفبا، اعداد و علائم نگارشی مانند ویرگول، علامت تعجب و نقطه را دارند. برای مثال برجسته بودن خانه‌های ۱-۳-۴ نماد حرف M در انگلیسی است. یک سری کلمات قرار‌دادی هم برای اصطلاح‌ها و کلمه‌های بلند در نظر گرفته شده است تا تعداد حرف‌های مورد نیاز را کاهش دهد. پس از تصویب کنوانسیون حقوق افراد معلول در سال ۲۰۰۸ بسیاری از جوامع پیشرفته تمام تلاش خود را برای راحت کردن زندگی نابینایان به کار گرفتند. این روزها در بعضی از کشورها خط بریل در آسانسور، فرودگاه، ایستگاه قطار، فرم‌های اداری، رسید بانکی و منوی رستوران‌ها دیده می‌شود. ر عصر دیجیتال با تکنولوژی پیشرفته امروز، افراد نابینا و بینایی دارای ده ها گزینه بسیار موثر برای برقراری ارتباط هستند. تکنولوژی Text-to-Speech در حال حاضر برای افرادی که با چنین ناتوانی زندگی می کنند، برای درک متن روی یک وب سایت یا حتی صفحات در یک کتاب آسان می شود. این مسئله باعث می شود که سؤال شود که یادگیری برابری واقعا ضروری است. مهمترین جنبه یادگیری بریل، سوادآموزی است. شما می توانید به ساعت های پایانی کتاب های صوتی و نرم افزار های گفتاری گوش دهید، اما این به شما تعلیم نمی دهد که اصول ساختار جمله، علائم نقطه گذاری و غیره. اینها چیزهایی هستند که فقط می توان از نوشتن و یا در این مورد – بریل استفاده کرد. برای بعضی ها، ممکن است به نظر بریل فقط نقطه های کوچک روی قرص یا سطح باشد، اما این نقطه ابزارهای یادگیری است که افراد مختلفی را به نقاط مختلف دچار اختلال می کند. با حرکت انگشت روی نقاط با انگشت خود، می توانید تعیین کنید که کلمات و جملات ساختار یافته است، که یک ابزار ارزشمند برای افراد نابینا و بینایی است. بریلیک شامل نقاط کوچک مرتب در الگوهای مختلف است. ترکیب های مختلف تعیین می کنند که آیا شما نامه ای، کلمه یا شماره را می خوانید. با یادگیری بریل، شما همچنین نشانه گذاری را یاد خواهید گرفت، و این یک مزیت بزرگ از خود است.
امروزه بریل در کشور ما متاسفانه بین افراد نابینا کم اهمیت شده است و مسئولین هم عنایت جدی به این مهم ندارد که این بی توجهی باعث بی سوادی افراد نابینا خواهد شد برای مثال یک دانشجوی دکتری نابینا که با خط بریل غریبه باشد و استفاده از مواد مطالعاتی صوتی را در دستور کار خود قرار دهد سواد او با یک دانش آموز ابتدایی بینا هم نیست باید آموزش خط بریل در بین نابینایان جدی گرفته شود و تجهیزات مورد نیاز این خط از جمله لوح و قلم در مرحله مبتدی و ماشین تایپ بریل در مرحله بعدی در اختیار آنان قرار گیرد و به بهانه گرانی تجهیزات به فراموشی سپرده شود که این امر از طرف هر کی باشد خیانت به جامعه نابینایان است.