به روال ماه های گذشته، در این ماه به استان اصفهان و شهر کاشان سفر می کنیم تا با کتابخانه گویا و بریل انجمن نابینایان ایران در شهر کاشان و جامعه نابینایان این شهر آشنا شویم.
کتابخانه ای که با حمایت های شرکت سامسونگ در کشور به بهره برداری رسیده و هم اکنون در 15 استان کشور فعال است.
طبق آخرین آمار مربوط به سال ۱۳۹۸، 8300 فرد نابینا و کم بینا در استان اصفهان شناسایی شده و تحت پوشش بهزیستی شهرستانها قرار گرفته اند.
جامعه نابینایان و کم بینایان کاشان نیز که با هدف ارائه خدمات اختصاصی به این عزیزان در سال ۱۳۸۳ تأسیس گردیده، تا کنون تعداد 700 عضو دارای آسیب بینایی را تحت پوشش قرار داده است.
این جامعه فعالیتهای خود را در قالب حوزه های بنیادین، فرهنگی و حمایتی ساماندهی کرده است که با توجه به موضوع این گزارش، توضیحاتی در ارتباط با اقدامات بنیادین تقدیم حضور می شود.
این حوزه که خود دربرگیرنده سه بخش پژوهش، آموزش و توانبخشی و کتابخانه است، بیشترین اهمیت و توجه کارشناسان جامعه را در سیاستگذاری و برنامه ریزی به خود اختصاص داده است.
در بخش پژوهشی انجام مطالعات علمی و جمع آوری نتایج مشاهدات میدانی در خصوص مسائل و تجارب نابینایان و کم بینایان، بمنظور کمک به افزایش آگاهی و بهبود کیفیت زندگی این گروه صورت می پذیرد.
برگزاری سه دوره همایش ملی جامعه بینا شهروند نابینا طی سالهای ۹۴، ۹۵و ۹۶ از جمله مهم ترین خروجی های این بخش است.
اما آنچه ماندگارتر و مؤثرتر از حمایت‌های مقطعی معیشتی از عضو نابینا و کم بینا دیده شده است آموزش مهارتهای لازم برای دستیابی به خود اتکایی در زندگی فردی و روابط اجتماعی وی از طریق تقویت تفکر و سایر حواس اوست که باید از آن بعنوان ارجح ترین و ارزشمندترین خدمتی که برای این عزیزان فراهم و ارائه گردیده یاد کرد.
اگر آموزش را بدنه ای در نظر بگیریم که یک بازوی آن پژوهش باشد بی تردید بازوی دیگر آن فعالیتهای کتابخانه ویژه نابینایان و کم بینایان است.
فعالیتهای کتابخانه ای این جامعه از سال ۸۸ رسماً در قالب کتابخانه ترنم ویژه بزرگسالان آغاز و در سال 91 با ایجاد کتابخانه ی دیجیتال امید ویژه کودکان و نوجوانان تحت حمایت شرکت سامسونگ در راستای توجه به ایفای مسئولیت های اجتماعی ایشان توسعه یافت و به تدریج اثبات کرد بنیه لازم برای تقویت دامنه کار در این قسمت را داراست و از همین رو گستره فعالیتها و خدمات کتابخانه دیجیتال امید از سال 98 به بعد بزرگسالان این جامعه را نیز دربرگرفت.
برپایی کارگاههای منظم و مستمر کتابخوانی، برای دو گروه سنی کودک و نوجوان بستر مناسب و بهینه ای را برای تحقق اهداف آموزشی و فرهنگی این جامعه و همچنین ترغیب شرکت سامسونگ به تداوم حمایت از این کتابخانه فراهم نمود.
بی تردید ورود به هر گونه فعالیت فرهنگی بدون در اختیار داشتن فضا و امکانات لازم و نیروی انسانی ماهر میسر نمی گردد. پس آنچه جاذبه شرکت در کارگاههای این کتابخانه را برای کودکان، نوجوانان و حتی جوانان نابینا و کم بینا بیشتر می نماید توجه جامعه و شرکت سامسونگ به چند رکن اصلی بود:
۱. آماده سازی و تجهیز کتابخانه از فضای فیزیکی گرفته تا امکانات متنوع برای مطالعه، بازی و تفکر خلاقانه
۲. آموزش و جذب نیروی انسانی برای مربی گری و کتابداری کتابخانه
۳. تدارک و تامین آرشیو صوتی با کیفیت شامل ۴۱۶۱ عنوان کتاب ( ۳۹۵ عنوان برای کودکان ، ۲۴۷ عنوان برای نوجوانان و ۳۵۱۹ عنوان برای بزرگسالان و ۹ نسخه کتاب بریل )
۴. فراهم نمودن سرویس رفت و برگشت و پذیرایی میان وعده برای کودکان و نوجوانان شرکت کننده در کارگاهها
۵. تمهید برنامه های آموزشی هدفمند در زمینه های هنری ، مهارتی برای شرکت کنندگان پس از شناسایی استعداد و با توجه به علاقه ایشان
۶. تدارک برنامه های مفرح و آموزشی از قبیل کاشان گردی، طبیعت گردی ، برگزاری مسابقه های کتابخوانی
طی سالهای گذشته این کتابخانه در قالب برنامه هایی که بدانها اشاره شد به 90 نفر از اعضای خود ارائه خدمت نموده و بدین طریق راهگشای کسب دستاوردهای شایان توجه و موفقیت های افتخار آمیز اعضای خود بوده است.
گفتنی است در سال جاری کتابخانه دیجیتال امید، علی رغم محدودیت های فعلی، تعامل با اعضا و جلب توجه و علاقه ایشان به کتابخوانی را از طریق ارتباط در فضای مجازی ( گروههای واتساپ ) و تدارک برنامه های انگیزشی ( مسابقه ، معرفی کتب جدید، پرسش و پاسخ و… ) دنبال می کند.
اینک جامعه نابینایان و کم بینایان کاشان مفتخر به معرفی یکی از فعالترین کتابخانه های گویا است. این مهم میسر نمی گشت مگر به لطف خداوند بزرگ ، حمایت بی دریغ شرکت سامسونگ و انجمن نابینایان ایران و سرمایه گذاری مادی و معنوی همدلان و همکاران این جامعه.
در پایان ضمن اظهار قدردانی از مدیریت محترم شرکت سامسونگ و مدیرعامل محترم انجمن نابینایان ایران و همه حامیان و همکارانی که این جامعه را در حفظ و تقویت کارکرد این بخش مهم همراهی می کنند و با آرزوی توفیق روزافزون برای بانیان خوش فکر این عرصه فرهنگی، امید آن دارم کتابخانه گویای امید ، بیش از پیش نقشی سازنده ، در ترویج رفتار پسندیده کتابخوانی و کسب دانش و آگاهی برای این نسل آینده ساز داشته باشد.
مربیان مرکز: فاطمه شبانی و الهام عابد.
در ادامه، شما را بیشتر با شهر کاشان آشنا می کنیم.
کاشان شناسی
مقدمه
کاشان شهری تاریخی است که بزرگترین و پرجمعیت ترین شهرستان پس از مرکز استان اصفهان است. این شهر زادگاه یکی از کهنترین تمدن‌های جهان در منطقه ای بنام سیلک با قدمتی بیش از هشت هزار سال است. کاشان بیست و هشتمین شهر پرجمعیت ایران است. این شهر اولین تمدن یکجانشینی و شهر نشینی را دارد.
کاشان مهد تمدن و فرهنگ سنتی ایران و دارای بیش از هشت هزار سال قدمت شهرنشینی و یکی از زیباترین شهرهای ایران است. این شهر دارای روستاهای تاریخی و زیبا با آب و هوای ییلاقی مانند روستاهای زیبا و تاریخی قهرود و ابیانه می باشد.
کاشان یکی از نخستین سکونت¬گاه‌های جمعی بشر روی کره خاکی با نام تمدن سیلک است؛ و برخی چون جهانشاه درخشانی معتقدند این خطه در تکوین تمدن ایرانی نقش اساسی داشته‌است.
کاشان شهری با اصالت و با مشاهیر علمی و ادبی زیادی است و نقش پررنگی در صنعت گردشگری ایران دارد. عده‌ای از مورخین کاشان را نخستین شهر ایران و جهان می‌دانند.
اقلیم این شهر که دارای دو بخش کوهستانی و کویریست آن را به یکی از سکونتگاه‌های مهم در ایران بدل ساخته‌است. آداب و رسوم گلابگیری و قالی‌شویان از مراسم سنتی این شهر است که سالانه بازدیدکنندگان زیادی را به خود اختصاص می‌دهد. مراسم گلابگیری معمولاً از اوایل اردیبهشت ماه شروع شده و مراسم قالی‌شویان در مهرماه هر سال در کاشان برگزار می‌گردد. از مناطق کویری کاشان میتوان نوش آباد، سفیدشهر و… را نام برد. از مناطق کوهستانی کاشان نیز میتوان قمصر، نیاسر، برزک و… را عنوان کرد. اسحق آباد (ساق‌آباد) روستایی بکر و زیبا در نزدیکی نیاسر مکان مناسب و خوش آب و هوایی برای کوه‌نوردی است. کویر مرنجاب نیز از دیگر جاذبه‌های اطراف کاشان به شمار می رود.
ریشه‌شناسی
در مورد ریشه نام شهر کاشان مانند بسیاری از نام‌های دیگر اختلاف نظر وجود دارد. گروهی کاشان را برگرفته از «کی آشیان» به معنای جایگاه حاکمان می‌دانند و گروهی دیگر لغت کاشان را به معنی خانه‌های تابستانی که با چوب و نی ساخته می‌شوند، دانسته‌اند. بر اساس نظر دیگری کاشان تحریف‌شده «کاسیان» و به معنای محل اسکان اقوام کاسی یا همان کاشی بوده‌است، و امروزه کاشانی‌ها را «کاشی» خطاب می‌کنند. در گفته‌های دیگر ساخت کاشی مرغوب در این منطقه را دلیل نامگذاری شهر به نام کاشیان می‌دانند که به کاشان تحریف شده‌است.
تاریخ کهن
دوران پارینه سنگی
قدیمی‌ترین آثار سکونت انسان در منطقه کاشان شامل ابزارهای سنگی است که در کنار چشمه‌های نیاسر و در تراورتن کفتار خون کشف شده‌اند و مربوط به عصر پارینه سنگی میانی هستند که بیش از چهل هزار سال قدمت دارند. در این دوره احتمالاً انسان نئاندرتال در منطقه می‌زیسته‌است. از حدود چهل هزار سال پیش انسان امروزین در منطقه مستقر شده که آثار آنها در تپه‌های تراورتن سفید آب یافت شده‌است. انسانهای این دوره از طریق شکار و گردآوری نباتات امرار معاش می‌کردند و با توجه به خشکی منطقه بیشتر در اطراف چشمه‌های دامنه کوه کرکس مستقر می‌شدند. ابزارهای سنگی ساخته شده توسط این انسانها هم‌اکنون در موزه ملی ایران در معرض دید عموم است.
هتل‌ها و مراکز اقامتی
کاشان از جمله شهرهایی است که دارای هتل‌ها و اقامت گاه های تاریخی زیبا بوده و طرح باستانی بعضی از هتل‌ها گردشگران را هر چه بیشتر با فرهنگ و تمدن اصیل این شهر آشنا می‌کند. همچنین به خاطر بافت قدیمی شهر اکثر مکان‌های اقامتی کاشان بوم گردی‌ها هستند که با استقبال خوب مسافران مواجه شده‌است.از جمله هتل ها و مراکز اقامتی کاشان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
هتل امیرکبیر
هتل نگارستان
هتل سیاح
هتل سرای عامری ها
هتل خانه مرشدی 1
هتل خانه مرشدی2 (خانه ادیب)
هتل سرای منوچهری و…
سیَلْک نام یکی از کهنترین فرهنگ‌های یکجانشینی بشر در مرکز فلات ایران است که در شهر کاشان قرار دارد. محوطه باستانی سیلک که در منطقه امیرالمؤمنین کاشان واقع شده قدمتی در حدود بیش از ۸۰۰۰ تا ۵۰۰۰ سال دارد.
نزدیک به ده هزار سال پیش و در پی دگرگونی‌هایی که از لحاظ آب و هوایی در فلات ایران رخ داد، زندگی روستا نشینی، دامداری و کشاورزی گسترش یافت. آثار کهنترین مردم کشاورز و دامدار منطقه در دو مکان سیلک و شورابه در کاشان یافت شده‌است. سیلک یکی از مکان‌های تاریخی پس از تمدن جیرفت کرمان در فلات ایران است که مدارک نوشته از دوران مادها در آن پیدا شده ولی خطی که هم‌زمان با آغاز تاریخ در ایلام به وجود آمده‌بود، با نام پروتو ایلامی شناخته شده پس از رها شدن این پایگاه بازرگانی از میان رفت.
مهاجرت آریاییان و کاسیان
تمدن مردمان تپه‌های سیلک در ۵٬۰۰۰ سال پیش مغلوب تمدن آریایی (شاید کاسی‌ها یا همان کاشی‌ها یا در واقع کاسپیان) شد [نیازمند منبع] که یادگارهای آنها در لایه‌های گوناگون حفاری مانند ظروف لوله‌دار بلند با نگاره اسب و خورشید و جنگ‌افزار آهنی و شمشیر و نیزه‌های بلند پیدا شده‌است.
محوطه باستانی سیَلْک در پهلوی جنوب غربی کاشان و در سمت راست خیابان امیرکبیر کاشان (خیابان متصل‌کننده مرکز شهر به فین) قرار دارد و از دو تپه شمالی و جنوبی که در فاصله ۶۰۰ متری یک‌دیگر قرار دارند و دو گورستان تشکیل شده‌است.
یکی از گورستان‌ها که گورستان الف نامیده می‌شود ۳۵۰۰ ساله است و در ۲۰۰ متری جنوب تپه جنوبی واقع شده‌است که امروزه بر روی آن بلواری ۲۴ متری به نام بلوار امیرالمؤمنین کشیده شده‌است. گورستان دیگر که گورستان ب نامیده می‌شود ۳۰۰۰سال قدمت دارد و در زیر باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی پهلوی غربی تپه‌ها قرار دارد.در هنر سیلک جنبه تزیینی آن شدید است و هنری است که آریایی‌ها با خود آورده‌اند.
در دوران مادها و سایر دوران‌های باستان نیز کاشان پابرجای بوده‌است.
دوران اسلامی
در اوایل دوره اسلامی متون جغرافیایی از کاشان به عنوان شهری کوچک یاد کرده‌اند، بعدتر توسعه در فلات ایران و موقعیت مرکزی کاشان و قرار داشتنش در مسیر ارتباطات، این شهر را به مرکز مهم صنعتی بدل ساخت، از این به بعد بیشتر به عنوان شهری در اندازه متوسط و البته موفق از کاشان یاد شده‌است. در حمله مغول شهر ویران می‌شود و کمی بعدش دوباره بازسازی می‌شود. در دوره صفویه کاشان مورد توجه بوده‌است و پادشاهان غالباً در آن سکنا می‌گزیدند و از این شهر به عنوان مرکزی تجاری بزرگ و ثروتمند یاد شده‌است. علی‌رغم آشوب‌های پس از صفویه و زلزله بزرگی که در دوره کریم خان زند در کاشان می‌آید این موقعیت تا حدودی حفظ می‌شود، اما آشوب‌های اواخر دوره قاجار و ناتوانی در رقابت با نساجی اروپا موجب زوال شدید شهر می‌شود.
اصطخری در وصف شهر کاشان گوید شهریست کوچک و ابنیه‌ی آن، غالباً از خشت است. جغرافی‌نویسان قدیم عرب آن‌را به‌صورت قاشان نوشته‌اند. این شهر در مشرق زمین به‌ساختن یک نوع آجر معروف به کاشی مشهور است. مقدسی گوید کاشان عقرب‌های عجیب دارد. یاقوت به کاسه‌های سبز رنگ قشنگ آنجا که به سایر بلاد صادر می‌گردید اشاره نموده است. وی می‌گوید که اهالی کاشان تماماً شیعه‌ی امامیه هستند. حمدالله مستوفی گوید آن‌را زبیده خاتون منکوحه‌ی هارون‌الرشید ساخت.
جغرافیا
مکان‌نگاری
شهر کاشان در شمال استان اصفهان و در میان کوه‌های کرکس و کویر مرکزی ایران واقع شده‌است، جایی که از لحاظ پوشش گیاهی بیشتر فقیر است و در آن بوته‌ها و درختچه‌ها کم و بیش یافت می‌شوند.
دو قله ی بلند رشته کوه‌های کرکس، در همسایگی کاشان قرار گرفته‌اند. قله گرگش که در جنوب غرب کاشان در مجاورت شهر کامو و چوگان قرارگرفته است، توسط کارشناسان بین‌المللی، به عنوان مکان رصدخانه ملی ایران، خانه یکی از بزرگترین تلسکوپ‌های بزرگ خاورمیانه با نوین‌ترین فناوری، برگزیده شد. قله ی اردهال در غرب کاشان، بلندترین نقطه از ارتفاعات کاشان (ادامه رشته کوه‌های مرکزی) در مجاورت نیاسر و روستاهای نشلج و مشهد اردهال قرار دارد و همچنین به عناوین «دماوند کاشان» و «بام کاشان» شناخته می‌شود.
اقلیم
طبق سیستم کوپن در تقسیم‌بندی اقلیمی، اقلیم کاشان از نوع BWhsa است و آب و هوای گرم و بیابانی دارد، در این فرمول B خشک بودن را نشان می‌دهد،W نشان دهنده شدت خشکی است که در آن مقدار باران سالانه (۱۳٫۵) کمتر از میزان متوسط دمای سالانه به سانتی گراد (۱۹٫۷) است.h نشان دهنده این است که متوسط دمای سالانه بیش از ۱۸ درجه سانتیگراد است، s علامت بارش باران در فصول سرد سال یا زمستان است و a می‌گوید که دمای گرم‌ترین ماه سال از ۲۲ درجه سانتیگراد بیشتر است. بر پایه روش تقسیم‌بندی اقلیمی دومارتون که بر پایه ضریب خشکی است و دو عامل مهم دما و باران را مد نظر دارد، چون ضریب خشکی کاشان ۴٫۵ است بر اساس ضریب دومارتن، کاشان دارای آب و هوای بسیار بسیار گرم و خشک است به گونه ای که گردشگران فقط در بهمن به کاشان می‌آیند.
مناطق
پس از مصوبه تأسیس مناطق شهرداری‌ها توسط وزارت کشور، مناطق پنج‌گانه شهرداری کاشان تشکیل شد. در حال حاضر کاشان دارای ۵ منطقه شهری میباشد. منطقه یک شامل بافت تاریخی شهر، منطقه دوم شامل بافت نوساز شهر و ناجی آباد، منطقه سوم شامل محله‌های لتحر، حسن‌آباد، صفی‌آباد و شهرک ۲۲ بهمن، منطقه چهارم شامل فین و محور امیرکبیر، منطقه پنجم شامل راوند، طاهرآباد (کاشان) و خزاق میباشد.
معماری و شهرسازی
کاشان همانند دیگر شهرهای قدیمی ایران معماری سنتی شهری‌اش را تا اوایل قرن بیستم حفظ کرده بود، این چینش سنتی که در دوره‌های سلجوقی و صفوی شکل گرفته بود و تا دوران قاجار ادامه یافته بود، در دوره پهلوی و به ویژه نیمه دوم قرن بیستم به شدت تغییر یافت.
شهر قدیمی کاشان را دیواری بلند محصور می‌کرده و رفت‌وآمد به درون شهر توسط چند دروازه صورت می‌گرفته‌است. فضای درون شهر مانند دیگر شهرهای دوران میانه اسلامی به چهار قسمت ارگ، مدارس، بازار و محلات تقسیم می‌شده‌است. قلعه جلالی (ارگ حکومتی کاشان) که در زمان سلطان ملکشاه سلجوقی ساخته شده بود، در طول قرن هجده و نوزده میلادی از میان رفته در حالی که برج‌ها، دروازه‌ها و دیواره‌های شهر در سراسر قرن نوزدهم باقی‌مانده بودند.
بازار کاشان در مرکز این شهر واقع شده‌است و دیگر فضاهای شهری در دو طرف آن قرار گرفته‌اند، این بازار در دوره صفویه رونق فراوانی داشته‌است که البته در دوره قاجار میزان قابل ملاحظه‌ای از آن رونق کاسته شده. افزوده‌های جدیدتر بازار شامل تیمچه امین‌الدوله، دو مدرسه و یک مسجد است.
با ظهور خودرو و ساخت خیابان‌ها، تا به حال کاشان بدون توجه لازم به عناصر تاریخی و شیوه زندگی بومی‌اش رو به گسترش بوده‌است. گسترش رابطه با تهران سبب ویران کردن قسمت شمال غربی دیوار شهر در ۱۹۲۰ شد. ساخت چند کارخانه و بانک، کاشان را به منطقه تاریخی فین وصل کرد. در سالهای ۱۹۳۵–۱۹۴۵ سیاست دولت مرکزی در ساخت راه ماشین‌رو بین تهران و کاشان سبب توسعه شهر در طول دو راه فین و تهران شد. با رسیدن راه‌آهن به کاشان ایستگاهی در شرق شهر ساخته شد و روستاهای یحیی‌آباد و جمال‌آباد بخشی از شهر شدند.
در دهه بعدی نخستین میدان ماشین‌رو کاشان که پارکی نیز درون خود داشت ساخته شد، همچنین چند روستای دیگر، بخشی از کاشان بزرگ شدند، بانک‌ها و کارخانه‌های جدیدی ساخته شد و خیابان بزرگی بین بخش قدیمی و جدید شهر ساخته شد. در هفتاد سال گذشته (۱۹۴۰–۲۰۱۰)، شهرک‌های بسیاری در کنار شهر ساخته شدن که همگی امروزه جزء شهر کاشان هستند
بناها و خانه‌های تاریخی
در کاشان هزار و هفتصد بنای تاریخی شناسایی شده که از این تعداد سیصد و سیزده مورد ثبت ملی و یک مورد ثبت جهانی شده است. از بناهای تاریخی مهم کاشان که هنوز استوار مانده‌اند یا آثارشان پابرجاست میتوان مقبره ابولؤلؤ، خانه بروجردی، خانه طباطبایی ها، خانه عباسیان، مناره زین‌الدین، آرامگاه سلطان عطابخش، مسجد عمادی (مسجد میرعماد)، مسجد جامع، مدرسه سلطانی، مسجد آقابزرگ، قلعه جلالی، حمام سلطان امیراحمد و کاروان سرای امین الدوله اشاره کرد، در همه این بناها ویژگی‌های معماری مشابه دیده می‌شود، جز مناره زین الدین که در این زمینه یکتا است.
کاشان حداقل نوزده عمارت تاریخی دارد که به خوبی محفوظ مانده‌اند. این عمارت‌ها عناصر عمومی خانه‌های سنتی کاشان را دارا می‌باشند، اما نسبت به آنها دارای فضاهای بزرگتر، معماری ماهرانه تر و عناصر مجلل تری هستند. از معروف‌ترین این عمارت‌ها میتوان به خانه بروجردی‌ها، خانه بنی کاظمی و خانه مرتضوی اشاره کرد.
کاروان سرای امین الدوله
خانه عباسیان
پارک‌ها و فضای سبز
درختان سرو کهنسال باغ فین
به گفته شهردار کاشان سرانه فضای سبز در این شهر در منطقه ۱ شهرداری کاشان برای هر شهروند ۲۲ متر مربع است، این میزان در منطقه ۲ شهرداری کاشان برای هر شهروند ۵/۲۲ متر مربع بیان شده‌است. در تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۹۰ فاز اول پارک جوان به عنوان سی و هفتمین پارک کاشان افتتاح شد. در این پارک میتوان از دیدن سومین آب‌نمای کشور دیدن کرد.
کاشان سه پارک بزرگ دارد به نام‌های پارک بزرگ شهر (بام شهر کاشان)، پارک لاله و پارک آیت الله مدنی، از دیگر پارک‌های کاشان میتوان شهربانو (ویژه بانوان)، ناژون، ملافتح الله، مهربانو (پارک بانوان)، شهید قدیرزاده، شهید حسن‌زاده، کودک، شهید کریمی، انقلاب، کتاب، پرستار، شهیدان ترنجی پارک نرگس نام برد.
باغ فین از معروف‌ترین فضاهای سبز کاشان است و از مهم‌ترین نمونه‌های باغ‌های ایرانی است که هنوز زنده و پابرجاست، وجود عناصر آب و درخت که عناصری پویا هستند در کنار ابنیه که عناصر ثابت معماری هستند، هویتی زنده به این اثر فرهنگی و تاریخی بخشیده‌است. این باغ در مقایسه با بسیاری از باغ‌های ایرانی مشابه، باغ فین با آب قابل توجهی مشروب می‌شود. این مجموعه که در کنار میدان نقش‌جهان و کاخ چهلستون، بیشترین بازدیدکننده و گردشگر استان اصفهان را به سوی خود جلب می‌نماید، در سال ۱۹۳۵ میلادی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. همچنین کار ثبت جهانی این اثر که از سال ۲۰۰۷ میلادی آغاز شده بود، چندین سال به طول انجامید و سرانجام در زمستان ۱۳۸۹، مرحله اول ثبت این اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو به انجام رسید. برخی منابع تاریخی قدمت این باغ را به دوران سلطنت آل‌بویه می‌رسانند، در حالی که ساختمان باغ فین فعلی به دوران شاه عباس بزرگ نسبت داده شده میراث فرهنگی ایران طراح باغ را غیاث‌الدین جمشید کاشانی
می‌داند و منابع دانشگاهی طراح باغ را
شیخ بهایی معرفی می‌کنند. باغ فین
همان جایی است که به دستور
ناصرالدین‌شاه، در سال ۱۸۵۲ میلادی
صدراعظم معروف ایران امیرکبیر را
در حمام آن به قتل رساندند. از مهم‌ترین
گیاهان این باغ، ۵۷۹ اصله درخت سرو
و ۱۱ اصله درخت چنار است که اغلب
بین ۱۰۰ تا ۴۷۰ سال سن دارند.
دانشگاه‌ها
دانشگاه کاشان
دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان
دانشگاه علوم پزشکی کاشان
دانشگاه پیام نور کاشان
دانشگاه شهید رجایی کاشان
دانشگاه پردیس آیت الله یثربی
دانشگاه فرهنگیان کاشان
جمعیت‌شناسی
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۳۰۴٬۴۸۷ نفر بوده‌است. این شهر حدود ۹۰ درصد جمعیت شهرستان کاشان (۳۶۴هزار نفر) را در خود جای داده‌است. مردم کاشان فارسی‌زبان بوده و از نژاد فارس می‌باشند. کاشان پر جمعیت‌ترین شهرستان استان اصفهان پس از مرکز استان است.
دین
منابع اسلامی، از قدیمی ترینشان، همواره از کاشان در کنار قم به عنوان شهری شیعه مذهب یاد کرده‌اند. از کاشان با عنوان شهر دارالمؤمنین یاد می‌شود. علت این نامگذاری آن است که در زمان شاه طهماسب اول، کاشان به دلیل مرکزیت امور شرعی، پایتخت مذهبی کشور شناخته شد، تا آنجا که محقق کرکی – عالی‌ترین مرجع عالم تشیع آن عصر که برای تطبیق مقامات و مؤسسات دینی با موازین مذهب شیعه به ایران آمد – در کاشان اقامت گزید و اجتهاد می‌کرد و مبلغ به هر کجا می‌فرستاد.
زبان
نوشتار اصلی: لهجه کاشانی
نوشتار اصلی: گویش کلیمیان کاشان
مردم کاشان به لهجه کاشانی از زبان فارسی تکلم می‌کنند، این لهجه مانند بسیاری از لهجه‌های فارسی دارای ویژگی‌های آوایی‌ای است که برخی از آنها خاص این منطقه است. این ویژگی‌ها در لهجه کاشانی به‌طور عمده حاصل عملکرد فرایندهایی مانند هماهنگی مصوت‌ها، همگونی صامت‌ها، حذف‌ها و غیره است که، هرچند بعضی از آنها در سایر گونه‌های فارسی نیز قابل مشاهده است، نوع و میزان وقوع آنها، لهجه کاشانی را از سایر لهجه‌های فارسی به نوعی متمایز کرده‌است. در گذشته کلیمیان ساکن کاشان که امروزه بیشترشان به آمریکای شمالی مهاجرت کرده‌اند به گویشی از زبان‌های مرکزی ایران که به گویش یهودیان کاشان معروف است تکلم می‌کرده‌اند. این گویش به زبان راجی که در روستاهای اطراف کاشان تکلم می‌شود شباهت داشته‌است.
اقتصاد
اقتصاد کاشان از دیرباز بر روی صنعت کشاورزی و تولید محصولاتی چون پنبه، پیاز، غلات، صیفی‌جات و انواع میوه‌ها و گیاهان دارویی، گلابگیری و تهیه عرقیات سنتی و صنایع دستی مانند مسگری، کاشی‌کاری، ابریشم‌بافی، مخمل‌بافی، شعربافی، گلیم‌بافی، زیلوبافی، زری‌بافی و قالی‌بافی تکیه داشته‌است. اما اکنون ۹۰ درصد صنعت این شهر بر پایه فرش ماشینی و صنایع وابسته آن است. در اراضی کشاورزی منطقه کاشان و حومه انواع درختان میوه می‌روید. قسمت عمده زمین‌های این منطقه زیر کشت پنبه و غلات است. همچنین گوجه درختی، سیب درختی، انگور، سبزی‌کاری و صیفی‌کاری، چغندر، هویج و شلغم از دیگر محصولات کاشان است. افزون بر آن پرورش گل در قمصر، نیاسر، برزک، وادقان، جوشقان قالی و کامو هندوانه و طالبی در آران و بیدگل و کشت سیب زمینی در حومه رونق خوبی دارد و انار فین و راوند و عطر و گلاب قمصر شهرت ویژه‌ای دارد. در کاشان معادنی مانند مس، آهن، سولفات باریم، زاج سبز، نمک طعام، سنگ‌های مرمر و تراورتن وجود دارد که بعضی از آنها دست نخورده باقی مانده‌است.
صنعت فرش دستباف کاشان در طرح‌ها، نقش‌ها و رنگ‌های زیبا و دلفریب، روزگاری طولانی زبانزد و نقل محافل هنری، اقتصادی، نمایشگاهی و علمی بوده‌است. افسوس که با روی‌کارآمدن فناوری‌های ماشینی این صنعت و حرفه با ارزش به همراه حرفه‌های جانبی آن در حال رکود و فراموشی است.
کاشان در زمره اولین شهرهای ایران است و صنایع کارخانه‌ای را در خود جای داده‌است. اولین کارخانه در سال ۱۳۱۳ به نام کارخانه ریسندگی پایه‌گذاری شد و پس از آن کارخانه‌های دیگری مانند حریر و مخمل (۱۳۳۸)، تاروپود (۱۳۳۴)، کرک (۱۳۴۵)، پشم (۱۳۴۸) و قالی راوند (۱۳۵۰) به کار افتاد. ارباب تفضلی پدر صنعت نساجی ایران از اهالی و ساکنین این شهر میباشد. امروزه کاشان با دارا بودن ۱۲۰۰ کارخانه فرش ماشینی و صنایعی چون خودروسازی، فولاد، چینی و ملامین‌سازی، کاشی‌سازی، ریسندگی و ابزارآلات صنعتی تبدیل به یکی از قطبهای صنعتی کشور شده‌است. به علت اینکه ۹۵ درصد فرش جهان در منطقه آران‌وبیدگل و کاشان تولید و عرضه می‌گردد، از این منطقه به عنوان پایتخت فرش جهان یاد می‌شود. همچنین قالی دستباف کاشان با شناسه ۰۰۳۸۳ در یونسکو ثبت گردیده‌است.
گردشگری نیز یکی از حوزه‌های اقتصادی کاشان است. کاشان ۱۷۰۰ اثر تاریخی شناسایی شده و ۳۱۳ اثر ثبت شده ملی دارد. جاذبه‌های گردشگری آن باعث شده‌است که تعداد زیادی گردشگر هر ساله از مناظر دیدنی و آثار تاریخی و صنایع دستی کاشان دیدن کنند. حضور گردشگران در کاشان طی دو سال گذشته (۱۳۹۲ و ۱۳۹۳) نسبت به مدت مشابه قبل ۴ برابر رشد داشته‌است.
ترابری
فرودگاه
نوشتار اصلی: فرودگاه کاشان
فرودگاه کاشان یکی از فرودگاه‌های قدیمی ایران است. فرودگاه کاشان فرودگاهی داخلی است. این فرودگاه اکنون فعال است و در هفته دو پرواز به مشهد مقدس دارد.و به زودی پرواز کیش نیز اضافه خواهد شد. در سال ۱۳۷۳تصمیم به ایجاد فرودگاه در شهرستان کاشان گرفته شد. به این منظور زمینی به وسعت حدود ۸۰۰ هکتار در جنوب شرقی کاشان انتخاب شد. این اقدامات در فاصله زمانی کوتاهی به احداث باندی به طول ۲۷۰۰ متر و عرض ۴۵ متر و یک تاکسی وی و پارکینگ هواپیما که قابلیت پارک چند فروند هواپیمای نیمه سنگین و یک ساختمان پاویون بود، منجر شد. در تاریخ ۱۳ خرداد سال ۱۳۷۴ با نشستن یک فروند هواپیمای فوکر ۲۸ حامل ریاست جمهوری وقت این فرودگاه افتتاح و عملاً بهره‌برداری شد. شهرداری کاشان با ادامه و تکمیل عملیات عمرانی در فرودگاه و احداث یک ساختمان ترمینال مسافر با وسعت و زیر بنای ۸۰۰ متر مربع را به انجام رسانید که با توجه به نیاز نیروی هوافضای سپاه، فرودگاه کاشان تحویل سپاه پاسداران گردید. پروانه نهایی بهره‌برداری فرودگاه کاشان، توسط ریاست کل سازمان هواپیمایی کشوری صادر شده‌است. در تاریخ ۱۳ خرداد سال ۱۳۹۵ هم‌زمان با بیست و یکمین سالگرد افتتاح اولیه، بخش کشوری و مسافری فرودگاه کاشان با پرواز مشهد به‌طور رسمی افتتاح گردید.
راه‌آهن
کاشان به وسیله ایستگاه مرکزی راه‌آهن کاشان به شبکه ریلی کشور متصل میباشد. پروژه ایستگاه قطار سریع‌السیر در ایستگاه راه‌آهن کاشان در دست انجام است.
اتوبوس
شرکت واحد اتوبوسرانی کاشان و حومه در سال ۱۳۷۰ خورشیدی تأسیس شد. هم‌اکنون ۱۵۹ دستگاه اتوبوس ملکی و ۳۵ دستگاه اتوبوس بخش خصوصی در ۱۴ خط در حال سرویس دهی در شهر می‌باشند.
تاکسیرانی
سازمان تاکسیرانی کاشان متشکل از تاکسی‌های خطی و گردشی خدمات مطلوبی به مردم در سطح شهر ارائه می‌دهد.
خوراک‌های سنتی
از جمله خوراک‌های سنتی کاشان میتوان به گوشت لوبیا، شفته، قیمه ریزه، کوفته چغندر، گوشت عدس بادمجان، گوشت لوبیای سرکه شیره و گوشت کلم و کدو و عدس پلو و کشمش و اشکنه و گوشت نخود اسفناج اشاره کرد. آبگوشت لوبیا با عنوان گوشت لوبیا و آبگوشت لوبیا سفید هم شناخته می‌شود.
شیرینی‌ها
کلوچه و پشمک، باقلوا کاشان، سوهان میرزا حسینی، حلوا ارده و ارده شیره
عرقیات
عرق گل محمدی (گلاب)، عرق بیدمشک، عرق نعناع، عرق کاسنی، عرق خارشتر، عرق هل، عرق شنبلیله، عرق دارچین، عرق شوید و نظایر آن.
خشکبار
انواع میوه خشک مثل زردآلو، آلوچه، انجیر، هلو و سیب.
صنایع دستی
از صنایع دستی کاشان میتوان به کاشی کاری، سفال‌گری، اصول اربعه معماری و گنبدسازی (گوشه سازی، رسم بندی، مقرنس و گره سازی)، گچ بری، آجرکاری، گره چینی، قالی بافی، نقشه‌کشی قالی، شعربافی، زری بافی، مخمل بافی، زیلوبافی، گیوه بافی، رفوگری، رنگرزی، نمد مالی، مسگری، مشبک کاری و منبت کاری نام برد. همچنین چند تن از هنرمندان صنایع دستی کاشان از طرف یونسکو مهر اصالت دریافت کرده‌اند.
رسانه
کاشان دارای شبکه رادیویی است که وابسته به صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران میباشد این شبکه در بیست و دوم بهمن سال ۹۷به‌طور رسمی افتتاح شد.رادیو کاشان روزانه به مدت هشت تا ده ساعت برنامه‌هایی را مخصوص مردم منطقه فرهنگی کاشان تولید و پخش می‌کند. رادیو کاشان بر روی موج fm فرکانس ۹۷/۷ مگاهرتز و همچنین بر روی گیرنده‌های دیجیتال از طریق ماهواره بدر در دسترس میباشد.
کاشان مجهز به امکانات پخش تلویزیونی است و در هفته برنامه زنده ای از کاشان بر روی انتن شبکه اصفهان می رود که این نوید دهنده اینده ای خوش برای سیمای کاشان است.
کتاب‌شناسی کاشان
حسن نراقی را باید پیشگام تحقیق در مورد تاریخ و فرهنگ کاشان دانست، وی تالیفات متعددی در باب تاریخ کاشان و مخصوصاً تاریخ مشروطیت کاشان منتشر کرده‌است. فهرستی از این کتاب‌ها بدین شرح است:
تاریخ اجتماعی کاشان، حسن نراقی، مؤسسه تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، ۱۳۴۵
کاشان در جنبش مشروطه، حسن نراقی، تهران: انتشارات مشعل آزادی
ادبیات مشروطیت در کاشان، حسن نراقی
آثار تاریخی شهرستان‌های کاشان و نطنز، حسن نراقی
خاندان غفاری کاشان، حسن نراقی
در حال حاضر کتاب «کاشان نگین انگشتری تاریخ ایران» به قلم پرویز رجبی را شاید بتوان جامع‌ترین و بهترین کتاب موجود در مورد تاریخ شهر کاشان دانست. در این کتاب سرنوشت شهر کاشان از پیشا تاریخ تا اواخر حکومت رضا شاه پوشش داده شده‌است؛ و به همه اب عاد مختلف تاریخ اجتماعی و فرهنگی و سیاسی این شهر پرداخته شده‌است.
آخرین دیدگاه ها