امید هاشمی: فعال رسانه‌ای
دو هفته‌ای می‌شود که تعطیلات نوروزی تمام شده و زندگی روال عادی خودش را دست‌کم به همان شیوه‌ای که قبل از عید حاکم بود، از سر گرفته است. دانش‌آموزان، از جمله اقشاری هستند که این آغاز دوباره را با پوست و گوشتشان درک می‌کنند. چه، روز‌های طولانیِ استراحت و خوشی و بازیِ تمام وقت به سر آمده و گاهِ روز‌های تکراری مدرسه فرا رسیده است. ما هم در پیشخوان از این ماجرا غافل نشده‌ایم و سعی کرده‌ایم در آغاز این شماره از پیشخوان، آن گروه از مخاطبانمان را بیش از پیش به یاد حال و هوای درس و مشق و امتحان بیندازیم تا خوش خوشانِ تعطیلات به کلی فراموششان شود که یوم‌الحساب از آنچه می‌اندیشند به آنها نزدیک‌تر است.
کلاه تفکر بر سر دانش‌آموزان کوچولو
برای خیلی از دانش‌آموزان، درس ریاضی از همان اول غول مرحله آخر محسوب می‌شده است. برای دانش‌آموزان بینا، متد‌های آموزشی غیر کارشناسی و همینطور نبود معلمانی که بتوانند مفاهیم را به خوبی و با زبانی شیوا و گویا به شاگردان انتقال دهند، از جمله عوامل همیشگی دل‌زدگی کودکان از این درس به شمار می‌آمده و در خصوص نابینایان، نبود تجهیزات کمک‌آموزشی هم پیوسته بر این عوامل اضافه می‌شده و دلیلی می‌شده برای عدم تسلط اغلب دانش‌آموزان نابینا بر «درس شیرین ریاضی». این‌ها را گفتیم تا مقدمه‌ای سر هم کرده باشیم برای صحبت در‌باره یک پادکست جذاب و با‌مزه که در آن میزبان و تهیه کننده‌اش که از صدا‌های قدیمی و آشنای پادکست‌های نابینایی است، به معرفی یک ابزار جالب برای آموزش ریاضی به دانش‌آموزان نابینای مقطع ابتدایی پرداخته است.
علاقمندان به فناوری‌های نابینایی، «جاناتان موزِن» [1]را حتماً به جا می‌آورند. او یکی از قدیمی‌ترین برنامه‌ساز‌های حوزه نابینایان است. خودش نابینا است و تقریباً هفده سالی می‌شود که با ساخت پادکست در زمینه تکنولوژی‌های ویژه نابینایان، در آشنا کردن این افراد با ابزار‌های تازه نقش غیر قابل انکاری را ایفا می‌کند. برخی از مخاطبان پیشخوان صدای موزن را احتمالاً در پادکست‌های شرکت فریدِم سایِنتیفیک [2]شنیده‌اند. اغلب پادکست‌هایی که این شرکت منتشر می‌کند توسط این نابینای کار‌بلد ساخته شده‌اند. موزن در یکی از آخرین شماره‌هایی که در وبسایت شخصی اش منتشر کرده، با مدیر استارتاپی موسوم به «کلاه تفکر[3]»، گفتگو کرده. این استارتاپ، به تولید نرم‌افزار‌هایی می‌پردازد که هدفشان تولید آموزش‌های مبتنی بر صدا است. آموزش‌هایی که نیازی به خواندن، نوشتن یا لمس نداشته باشند. موزن در این گفتگو دو تا از آخرین محصولات این گروه استارتاپی را بررسی کرده است؛ بازی‌هایی که برای پلتفرم بلندگو‌های آمازون یعنی «آمازون الکسا» طراحی شده‌اند. اولی، یک بازی جذاب و هیجان‌انگیز برای آموزش ریاضی است که به شکلی تعاملی، سؤالاتی را از کاربر می‌پرسد و بر اساس جواب‌هایی که از او می‌شنود، او را به مرحله بعدی می‌برد یا اینکه برای یافتن جواب درست راهنمایی‌اش می‌کند. البته قضیه به این سادگی که توصیف شد نیست و این، خلاصه‌ای از بازی بود که به خاطر اجتناب از اطاله نوشته بدینسان آورده شد. بازی دومی که این استارتاپ برای آمازون الکسا طراحی کرده، قرار است به کودکان در یادگیری زبان اسپانیایی کمک کند. در این شماره از پادکست پیشخوان که ذیل همین نوشته قابل دانلود و شنیدن است، به جزئیات این بازی پرداخته‌ایم و نمونه صوتی آن را هم با شما به اشتراک گذاشته‌ایم.
موزن یک اپیزود دیگر هم با این موضوع که چطور می‌توانیم صدایی با کیفیت از خودمان در کلاب‌هاوس ارائه کنیم منتشر کرده که با وجود اینکه در زمان تنظیم این نوشته، این شبکه اجتماعی در برخی اپراتور‌ها فیلتر شده و احتمالاً آنطور که رایحه شامه‌نوازش به مشام می‌رسد قرار است به کل مسدود شود، حیف است در این شماره از پیشخوان به آن نپردازیم. چه، کاربران ایرانی، کوچه فیلترینگ و همه پیچ و خم‌هایش را مثل کف دست می‌شناسند و این سد، نخواهد توانست مانعی برای حضورشان در کلاب‌هاوس باشد. موزن امکان تازه‌ای را هم برای تعامل پادکست‌ساز‌های نابینا فراهم کرده که در نسخه صوتی به تفصیل به آن خواهیم پرداخت.
یک متد تازه برای یادگیری کوتاه‌نویسی انگلیسی
تا حال و هوای درس و مشق از سرمان نپریده به یکی دیگر از پادکست‌هایی بپردازیم که موضوعی مرتبط با آموزش را دست‌مایه تولید اپیزود تازه کرده است. مهمان یکی از آخرین اپیزود‌های پادکست بلایندَبیلیتیز[4]، یک خانم معلمِ مجرب نابینا است که بیش از سی سال است در زمینه آموزش به نابینایان فعالیت می‌کند و مدارج و گواهی‌نامه‌های معتبری را هم در زمینه تدریس به نابینایان دریافت کرده است. گواهی‌نامه تدریس بریل از سوی کتابخانه کنگره از جمله این تأییدیه‌ها است. بهانه‌ای که باعث شده گردانندگان بلایندبیلیتیز از خانم «روبِرتا بِکِر» [5]برای حضور در پادکستشان دعوت کنند، تألیف درس‌نامه‌ای برای آموزش کوتاه‌نویسی بریل است. بِکِر، یک متد آموزشی کاربردی برای آموزش کوتاه‌نویسی طراحی کرده و آن را در اشکال گوناگون در اختیار آموزگاران قرار داده است. او این متد تازه را بر اساس آخرین باز‌بینی‌های «بریل یکپارچه انگلیسی» [6]تنظیم کرده است. بریل یکپارچه انگلیسی که آن را به اختصار یو‌ای‌بی (UEB) می‌خوانند، محصولی است که از دل شورای بین‌المللی بریلِ انگلیسی بیرون آمده است. تدوین این شیوه‌نامه از سال ۱۹۹۱ آغاز شده و تا ۱۹۹۵ هم طول کشیده است. در سال ۲۰۰۴ این شیوه‌نامه رسمیت پیدا کرد و تا سال ۲۰۱۲، تمامی کشور‌های انگلیسی‌زبان آن را پذیرفتند و به رسمیت شناختند. هدف شورای مذکور از تدوین این شیوه‌نامه، اصلاح کاستی‌های بریل و مناسب‌سازی آن برای علوم جدید بود. در این شیوه‌نامه تمهیداتی اندیشیده شده که نابینایان بتوانند از بریل برای نوشتن علائم مختص به ریاضی، رایانه و سایر علوم هم به راحتی استفاده کنند.
کتابی که بکر طراحی کرده قرار است با استفاده از جملات متعدد، کوتاه‌نویسی را به نابینایان بیاموزد. این کتاب هم به بریل در اختیار متقاضیان قرار گرفته و هم بینایی. شکل بریلش علاوه بر چاپ متداول، به صورت یک خط در میان هم چاپ می‌شود که نو‌آموزانِ بریل هم بتوانند از آن استفاده کنند. این درس‌نامه همچنین به شکل بینایی هم در دسترس است که معلمان و والدین بینا هم بتوانند از آن برای تدریس به کودکان نابینا استفاده کنند. در تدوین نسخه بیناییِ این کتاب، ابتکار جالبی اندیشیده شده که در‌باره‌اش در نسخه صوتیِ پیشخوان توضیحات مبسوطی ارائه شده است. بکر این کتاب را برای فروش بر روی وبسایتش قرار داده است.
آخرین اخبار فناوری‌های ویژه نابینایان در پادکست زندگی پس از نابینایی
در میان محتوای تولید شده برای نابینایان در طول یک ماه گذشته، پادکستی که «تیم شوارتز» [7]در وبلاگِ «زندگی پس از نابینایی» منتشر کرده، یکی از هیجان‌انگیز‌ترین‌ها به شمار می‌رود. او در اپیزودی که در روز‌های پایانی مارس منتشر کرده با «چارلز هایزر»، [8]ویراستار نابینا و دانشجوی رشته دسترسی‌پذیری گفتگو کرده؛ گفتگویی که بیشتر به مرور اخبار جالب و شنیدنی در حوزه نابینایان اختصاص یافته است. تیم در آغاز این اپیزود از تزریق دُز اولِ واکسن کرونای خود خبر می‌دهد؛ انگار نه انگار که این سوی آب‌ها کسانی ممکن است دلشان آب شود! آنها در این گفتگو به آخرین اخبار از سرویس «آیرا» (AIRA) می‌پردازند که گویا اخیراً توافقی را با کافیشاپ‌های زنجیره‌ای «استارباکس» امضا کرده‌اند که به نابینایانی که به این کافیشاپ‌ها مراجعه می‌کنند، راهنمایی‌های ویدئویی رایگان ارائه کنند. «آیرا»، سرویسی است که به وسیله آن، فرد نابینا به یک کارشناس تعلیم دیده متصل می‌شود و از او خدمات ویدئویی دریافت می‌کند. کارشناسان آیرا در محیط‌ها و موقعیت‌های گوناگون می‌توانند متقاضیان نابینا را راهنمایی کنند. نابینایان با پرداخت حق عضویت ماهانه، می‌توانند در موقعیت‌هایی نظیر خرید، تفریح، مسافرت، مطالعه و خلاصه هرجا که به کمک فرد بینا احتیاج داشته باشند روی آیرا حساب کنند. آیرا برای نابینایانی که زبانم لال قصد تزریق واکسن کرونا داشته باشند هم نیم ساعت خدمات رایگان در نظر گرفته است.
تیم و چارلز خبر جالبی را هم در خصوص افتتاح موزه‌ی بویایی ویژه نابینایان در غرب لهستان مرور کرده‌اند. آنها همچنین به گفتگو با یک تولید کننده فناوری‌های پوشیدنی ویژه مسیریابی پرداخته‌اند و جزئیات شرکت در کنفرانس دسترسی‌پذیری مایکروسافت را شرح داده‌اند و یک بازی جذاب نابینایی ویژه آی‌او‌اس را هم معرفی کرده‌اند که صحبت در باره تمامی این موارد را به نسخه صوتی پیشخوان وا‌می‌گذاریم.
تلاش فدراسیون ملی آمریکا برای هموار کردن راه ورود نابینایان به دنیای ریاضیات
این ماه پیشخوان را با درس و مشق و آموزش شروع کردیم و شاید بد نباشد با همین سوژه هم به آخر برسانیم. در آخرین شماره ماهنامه «بریل مانیتور»، [9]که در ماه آوریل بر روی وبسایت فدراسیون ملی نابینایان قرار گرفته، گزارشی به قلم «اَل مِینکی[10]» منتشر شده که به موضوع دسترسی نابینایان به ریاضی از طریق بریل اختصاص یافته است. ال و همکارانش از طرف فدراسیون مأمور شده‌اند کاستی‌های بریل برای بازنماییِ علائم ریاضی را شناسایی کنند و ابزاری جهت تبدیلِ خودکارِ متون ریاضی به بریل طراحی کنند. ال در این گزارش، با جزئیات کامل به جلساتی که در این راستا برگزار شده و دستاورد‌هایی که تا کنون حاصل شده پرداخته است. ال اظهار کرده او و همکارانش توانسته‌اند به یک چارچوب و متدِ قابل قبول برای تبدیل خودکارِ متون دست یابند و بفهمند از چه طریق می‌شود شکل‌ها را به گونه‌ای برجسته کرد و توضیحات بریل را در جای مناسب قرار داد که برای مخاطب نابینا قابل فهم باشد. آنها همچنین موفق شده‌اند فهرستی از علائم جدیدِ ریاضی را که معادل بریل ندارند، شناسایی کنند. این گروه امیدوار است به زودی به فناوریِ تبدیل خودکار متون ریاضی به بریل دست یابد تا نابینایانی که به دنبال تحصیل در رشته‌هایی مانند علوم پایه، نظری و مهندسی هستند هم بتوانند به آسانی به منابع مطالعاتی دسترسی داشته باشند.
ارتباط یک ترانه ماندگار با دنیای نابینایان
نکته بعد از پایانی اینکه در نسخه صوتی پیشخوان، یک راز موسیقاییِ شگفت‌انگیز را آشکار خواهیم کرد که اگر اهل دنبال کردن جریان‌های موسیقایی قرن بیستم اروپا و آمریکا باشید، حتماً از شنیدنش تعجب خواهید کرد. یکی از شناخته شده‌ترین و پر‌فروش‌ترین قطعات موسیقی قرن بیستم، ربط جالبی به نابینایان پیدا می‌کند. با نسخه صوتی پیشخوان همراه باشید تا این قطعه را یک بار دیگر با‌هم بشنویم و در‌باره ارتباطش با دنیای نابینایان با هم گپ بزنیم.
[1] Jonathan Mosen
[2] Freedom Scientific
[3] Thinking Cap Innovations
[4] Blindabilities
[5] Roberta Becker
[6] Unified English Braille
[7] Tim Schwartz
[8] Charles Hiser.
[9] Braille Mohnitor
[10] Al Maneki
