امید هاشمی: فعال رسانه‌ای
این ماه در پیشخوان مثل همیشه چهار نشریه انگلیسی زبان را که در طول یک ماه گذشته جذاب‌ترینِ مطالب را منتشر کرده بودند بررسی کرده‌ایم. این بار اول به سراغ «آیْز آن ساکْسِس» [1] رفته‌ایم که این ماه خودش به تنهایی می‌توانست بار تنوع یک شماره از پیشخوان را به دوش بکشد. در ادامه، سری به «فْریدِم سایِنتیفیک» [2] و «بْلایْند بارْگِیْنْز» زدیم و با مؤسسه‌ای که با چاپ سه‌بعدی، دنیا را برای نابینایان قابل لمس می‌کند، آشنا شدیم.
از استودیو تا کهکشان در آیز آن ساکسس
قبلاً هم در همین مجال، چیزکی درباره علاقه نابینایان آن سوی آب‌ها به کیهان و کهکشان نوشته بودیم. این علاقه گویا ریشه‌ای قدیمی و محکم دارد و سال‌های زیادی از شروع تلاش‌ها برای فراهم کردن دسترسی نابینایان به تصاویر فضایی در آمریکا می‌گذرد. گواه این سخنان، خانمی به نام «نورین گْرایْس» [3] است که یکی دو هفته پیش به دعوت پیت و نانسی، گردانندگان پادکست آیز آن ساکسس، مهمانشان شده بود. نورین که خودش بینا است و دارنده معتبرترین مدارج تحصیلی در رشته ستاره‌شناسی، تقریباً چهار دهه است که تمام فکر و ذکرش را معطوف دسترس‌پذیر کردن کیهان برای نابینایان کرده است. در سی‌و‌دومین شماره از آیز آن ساکسس در سال ۲۰۲۱، نورین برایمان تعریف می‌کند که وقتی در ۱۹۸۴ به تحصیل در دانشگاه بوستون و رشته نجوم مشغول بوده، برای گذران زندگی در موزه علوم این شهر بوستون به شکل پاره وقت و به عنوان راهنمای موزه در سالن نجوم، کار می‌کرده است. اولین برخورد او با نابینایان، در همان موزه اتفاق می‌افتد. ظاهراً روزی در سالن افلاک‌نمای [4]موزه نشسته بوده که یک گروه از دانشآموزان نابینا به همراه مربی‌شان برای بازدید از موزه از راه می‌رسند. نورین که تا آن روز هیچ تجربه‌ای از راهنمایی نابینایان نداشته، دست و پایش را گم می‌کند و از مربی کودکان نابینا کمک می‌خواهد و گویا از او هم کمک چندانی بر‌نمی‌آید و به نورین می‌گوید نیازی نیست کار خاصی انجام دهد؛ فقط کافی است آنها را روی صندلی‌هایشان بنشاند و شروع به توضیح کند. نورین در ادامه تعریف می‌کند که من هم به فرموده مربی، همین کار را کردم و بعد از این که همه را روی صندلی‌ها مستقر کردم، پشت تریبون رفتم و شروع کردم به شرح هر آنچه برای دیگران هم می‌گفتم. توضیحات که تمام شد، با هیجان به سراغ چند تا از نابینایان رفتم و از آنها درباره کیفیت توضیحاتم پرسیدم. طبیعتاً انتظار داشتم جملاتی نظیر «خوب بود» یا نهایتاً «ای… بدک نبود» بر زبان کودکان جاری شود اما آنها متفق‌القول، توضیحاتم را «حال‌به‌هم‌زن» ارزیابی کردند. شوک بزرگی به من وارد شد و از آن روز به فکر پیدا کردن راه‌هایی افتادم که به نابینایان کمک کند بتوانند کیهان را بهتر درک کنند.
نورین در ادامه مسیر به مدرسه پرکینز می‌رود و با بریل و چگونگی تبدیل تصاویر به نقوش برجسته هم آشنا می‌شود. اگر با نسخه صوتی پیشخوان همراه شوید، حتماً اشاره‌ای به خاطرات جالب نورین دز مرکز پرکینز هم خواهیم داشت. او تا به حال چندین کتاب را به سفارش معتبرترین مراکز کیهانشناسی مثل ناسا به قالبی دسترسی‌پذیر برای افراد نابینا تبدیل کرده است. او شرکتی را هم به همین منظور دایر کرده است. کمپانی «تو هم می‌توانی ستاره‌شناسی کنی» [5] در سال ۲۰۰۴ توسط نورین گرایس تأسیس شده و حالا این کمپانی وبسایتی هم دارد که انبوهی از منابع مناسبسازی شده برای استفاده نابینایان در آن عرضه می‌شود. این وبسایت می‌تواند منبع دست اولی برای نابینایانی باشد که به نجوم علاقه دارند و کمی هم انگلیسی می‌دانند.
در سال ۲۰۱۸، پیت و نانسی از دو ستاره‌شناس دیگر هم میزبانی کرده بودند. منجمانی که سعی داشتند پیوندی میان کائنات و موسیقی برقرار کنند. یکی از پروژه‌های جالبی که در دنیا در حال انجام است این است که دانشمندان سعی دارند داده‌های به دست آمده از کهکشان‌ها را به قالب صوت تبدیل کنند. این در واقع همان کاری است که مشابهش را سالیان سال دیده‌ایم: تبدیل داده‌های کیهان به عکس. شاید بدانید که عکس‌هایی که از کیهان این سو و آن سو منتشر می‌شود، در واقع عکس حقیقی نیستند. آنها حاصل تبدیل داده‌ها به عکس، بر مبنای الگوریتم‌های خاص هستند. هدف تبدیل‌کنندگان از انجام چنین کاری این است که بتوانند داده‌ها را برای مخاطبان به شکلی قابل فهم تبدیل کنند. حالا هم عده‌ای پیدا شده‌اند که معتقدند وقتی می‌شود داده را به عکس تبدیل کرد، چرا آن را به صدا تبدیل نکنیم؟ این کار افزون بر تمام ثمراتی که دارد، به نابینایان هم امکان استفاده از داده‌های کیهانی را می‌دهد. اگر به نجوم علاقه دارید، توضیحات کاملتر و نمونه‌های تبدیل شده را در نسخه صوتی پیشخوان بشنوید. همچنین وبسایت‌های «استروسام» و «سیستم ساوندز» هم از صدا‌های فضایی که این دو منجمِ موسیقیدان تولید کرده‌اند، میزبانی می‌کنند.
شگفتانه‌های پیت و نانسی در آیز آن ساکسس به دو مورد بالا خلاصه نمی‌شود و با یک اپیزود هیجان‌انگیز دیگر هم در طول ماه گذشته حسابی شنوندگان را سر ذوق آورده‌اند. اپیزودی که در آن از «مارک ساباتِلا»، [6] آهنگساز، ترانه‌سرا، تنظیم کننده، نوازنده و برنامه‌نویس و مدرس موسیقی میزبانی کرده‌اند. ساباتلا از سال ۲۰۱۱، با یک پروژه رایگان و متن‌باز همکاری می‌کند که امکان نت‌نویسی را برای موسیقیدان‌ها فراهم می‌کند. پروژه‌ای به نام «میوزِسکور» [7] که علیرغم رایگان بودن، از نظر امکانات با نرم‌افزار‌هایی نظیر فیناله [8]یا سیبِلیوس [9]برابری می‌کند و آهنگسازان می‌توانند از یک قطعه یک خطی تا یک سمفونی با پنج موومان را در آن پبنویسند و ضمن شنیدن صدای نت‌ها، آن را بر روی کاغذ چاپ یا به فرمت اکس‌ام‌ال (XML) تبدیل کنند. اما علت حضور مارک در این گفتگو این است که خوشبختانه این اپلیکیشن، به خوبی برای صفحه‌خوان‌ها مناسبسازی شده است. همین جناب مارک هم بخش اعظم این مناسبسازی را انجام داده است. درباره این نرم‌افزار به طور مفصل در نسخه صوتی پیشخوان گپ زده‌ایم. شما می‌توانید نرم‌افزار را از وبسایت میوزِسکور دانلود کنند. کاربران جاوز (JAWS) برای استفاده از میوزسکور نیاز به نصب اسکریپت‌هایی دارند که در وبسایت میوزسکور برای دانلود قرار داده شده است. کاربران ان‌وی‌دی‌ای (NVDA) اما نیاز به هیچ افزونه خاصی ندارند. مارک، وبسایتی را هم برای آموزش نحوه استفاده از میوزسکور راه‌اندازی کرده است. همچنین وبسایتی با هدف اشتراک‌گذاری پارتیتور‌هایی که هر یک از کاربران میوزسکور می‌نویسند، به وجود آمده است که در آن پارتیتور‌ها به شکل رایگان یا با پرداخت هزینه‌ای اندک، در دسترس علاقمندان قرار می‌گیرد. در نسخه صوتی پیشخوان درباره نحوه کار میوزسکور به طور مفصل گفتگو کرده‌ایم. این نرم‌افزار رایگان می‌تواند کار علاقمندان نابینای موسیقی را در زمینه نت‌نویسی بی‌نهایت ساده کند.
مدیریت آب باریکه‌ها با کریس پیترسون
آخرین اپیزود از پادکست «اف‌اس‌کَست»، تا زمان تنظیم این نوشته، در روز ۲۸ ژوئیه بر روی وبسایت «فریدم ساینتیفیک» قرار گرفته است. میزبانش مثل همیشه «گلِن گوردون» [10] است که این بار، یک راهنما و مربی امور اقتصادی نابینا را به پادکستش دعوت کرده است. «کریس پیترسون»، [11] از اول در کار اقتصاد نبوده است. او سال‌ها به عنوان برنامه‌نویس در یکی از شعب کمپانی نام‌آشنای آی‌بی‌ام مشغول به کار بوده و در آن شغل حتی به جایگاه مدیر یک تیم هم ارتقا یافته بوده است. کارش هم آنقدر خوب و قابل اعتماد بوده که حتی در زمانی که آی‌بی‌ام آن شعبه را به لنوو واگذار می‌کند و تمام اعضای گروه کریس دچار تعدیل نیرو می‌شوند، کریس تنها کسی است که از آن گروه دعوت به ادامه همکاری می‌شود. او اما بعد از مدتی تصمیم می‌گیرد کار کردن برای دیگران را رها کند و شغلی برای خودش دست و پا کند. در دوره‌های گوناگون شرکت می‌کند و از یک راهنمای اقتصادی بهره می‌برد تا کم‌کم می‌تواند خود را به عنوان یک مشاور و مربی اقتصادی تثبیت کند. این مشاور البته فعالیتش را فقط به نابینایان محدود کرده و سعی دارد مسیر اقتصاد را برای همنوعانش هموار کند. در همین راستا، او یک پادکست راه انداخته است. «پِنی فوروارد»، [12] نام پادکستی است که کریس تا امروز ۳۰ اپیزود از آن را منتشر کرده است. او در هر قسمت از پادکستش با نابینایانی صحبت می‌کند که ایده‌های اقتصادی را به پول نزدیک کرده‌اند. او همچنین با توجه به شناختی که از فضای اقتصاد آمریکا پیدا کرده، مسیر‌های فعالیت اقتصادی و کسب درآمد را با نابینایان در میان می‌گذارد.
لمس پدیده‌های خیلی ریز و خیلی درشت به کمک چاپ سه‌بُعدی
خوش‌بیان‌ترینِ افراد هم نمی‌تواند یک مینیونِ نفرت‌انگیز[13] را طوری برای یک نابینا توصیف کند که او دیگر خیالش راحت باشد که همه ابعاد فیزیکی آن موجود را آنطور که هست درک کرده است. همین را می‌توان به پدیده‌های بزرگی مثل برج‌ها، هواپیما‌ها یا پدیده‌ها و اجرام آسمانی تعمیم داد. اما حالا چند سالی است ظهور یک ابزار کار‌آمد، به درک محیطی و فضایی نابینایان کمک زیادی کرده است. نام این ابزار، «چاپ سه‌بعدی» [14]است. در چاپ سه‌بعدی، به کمک یک چاپگر مخصوص و نوع خاصی از مواد می‌توان اشیا را در ابعاد دلخواه به شکل سه‌بعدی چاپ کرد. به‌سادگی قابل حدس است که این امکان چه کمک بزرگی می‌تواند به نابینایانی بکند که علاقمند به آشنایی با پدیده‌های غیر قابل لمس هستند. «کارولین کاربوسکی» [15] کسی است که می‌کوشد این مدل‌های سه‌بعدی را برای نابینایان تولید کند. او مؤسسه غیر انتفاعی «تریدی ببین»[16] را هم به همین منظور راه‌اندازی کرده است. کارولین میهمان یکی از آخرین اپیزود‌های «بلایند بارگِینز» [17] او در این اپیزود قصه آشنایی خود با بریل و برخوردش با اولین نابینا و علاقمند شدنش به حوزه چاپ سه‌بعدی را تعریف می‌کند که برای شنیدنش می‌توانید به نسخه صوتی پیشخوان مراجعه کنید. کارولین تا به حال در مؤسسه «تریدی ببین» توانسته ۱۴۰۰ مدل سه‌بعدی را چاپ کند. او تا به حال از ۲۳ ایالت در آمریکا و ۹ کشور خارجی سفارش داشته است.
[1] Eyes on Success
[2] Freedom Scientific
[3] Noreen Grice
[4] Planetarium قسمتی از موزه‌های علوم است که کیهان را برای بازدید کنندگان شبیه‌سازی می‌کند.
[5] You Can Do Astronomy
[6] Marc Sabatella
[7] Musescore
[8] Finale
[9] Sibelius
[10] Glen Gordon
[11] Cris Peterson
[12] Penny Forward
[13] نام شخصیتی کارتونی
[14] 3D Printing
[15] Caroline Karbowski
[16] See3D
[17] Blind Bargains
