امیر سرمدی: فعال رسانهای
نمایشگاه تجهیزات توانبخشی معلولان سیاسیوان (CSUN) آمریکا امسال هم پرشور و به علت شیوع کرونا به صورت آنلاین برگزار شد. باید از کرونا ممنون باشیم که با همه گرفتاریهایی که برایمان درست کرده در موقعیتهایی امتیازاتی را هم برایمان به وجود آورده است. یکی از این امتیازات، برخط شدن بعضی رویدادهای مهم است که همه ساله گوشه گوشه دنیا برگزار میشده و برای ما حکم خرمای نخیل را داشته. چه، حالا توانستهایم به مدد آنلاین برگزار شدن این رویدادها، ما هم بهرهای از آنها ببریم. سی و ششمین دوره نمایشگاه سالانه فناوریهای کمکتوانبخشی دانشگاه ایالتی کالیفرنیای آمریکا موسوم به «سی اس یو ان از جمله این رویدادها است که ششم تا چهاردهم مارس سال جاری برگزار شد. این نمایشگاه از ششم ماه مارس با ارائه کنفرانسهای آنلاین آغاز شد. در ادامه هم شرکتهای مختلف دنیا آخرین دستآوردهای تجهیزات کمکتوانبخشی خود را به معرض نمایش گذاشتند. نکته جالب توجه آنکه امکانی در نظر گرفته شده بود تا با ثبتنام در این نمایشگاه، بتوان به صورت مجازی از غرفههای آن دیدن کرد و با مدیران شرکتها در ساعات مشخص شده، به صورت صوتی، چَت متنی یا به صورت تصویری به گفتوگو پرداخت.
به همین بهانه، در این یادداشت قصد دارم به ارائه نکاتی کوتاه از برگزاری نمایشگاههای تجهیزات توانبخشی در کشورمان بپردازم. در این نوشتار، نقاط ضعف و قوت، کمبودهای موجود و اهداف برپایی این نمایشگاهها با سایر نقاط دنیا به ویژه رویداد جهانی CSUN را مقایسه خواهم کرد و در پایان این یادداشت هم به تکنولوژیهای عرضه شده در CSUN 2020 و خبرهای داغ از این نمایشگاه در سال 2021 که همین 6 روز پیش به پایان رسید، نگاهی خواهم انداخت.
نمایشگاههای تکراری
اساساً شاید مقایسه یک سری زیرساختها در کشور ما با ینگه دنیا قابل قیاس نباشد، اما متأسفانه در ایران استانداردهای حداقلی هم در زمینه برگزاری نمایشگاههای معلولان رعایت نمیشود. در کشور ما از سال 1394 تا 1398، پنج سال پیاپی نمایشگاهی تحت عنوان نمایشگاه بینالمللی تخصصی تجهیزات و خدمات توانبخشی معلولان و جانبازان برگزار شده است. این نمایشگاه که فقط نام بینالمللی را یدک میکشد، علیالظاهر باید ارائهدهنده آخرین فناوریها و جدیدترین تکنولوژیهای روز دنیا در حوزهی تجهیزات توانبخشی معلولان باشد و بهعنوان موتور پیشبرنده تولیدکنندگان این لوازم به شمار آید، هر ساله درست به برازندگی نام خود، کاملاً نمایشگاهی و از سر رفع تکلیف برگزار میشود. دست آخر هم مسئولان دستگاههای متولی، نه به عدم قدرت خرید جامعه هدف توجهی میکنند و نه تمهیدی برای حمایت از معلولان برای استفاده بهینه از نمایشگاه میاندیشند. امسال هم که با شیوع کرونا، مسئولان برگزارکننده قید ظرفیت فضای مجازی را زدند و بسان کارهای غیر ضرور، ششمین دورهی نمایشگاه را تعطیل کردند.
آینده تکنولوژی های معلولان، در نمایشگاهها رقم میخورد
در نمایشگاهی مثل CSUN، شرکتها از محصولاتی رونمایی میکنند که معرف آیندهی تکنولوژیهای ویژه معلولان است. در واقع، اگر بخواهیم به چشماندازی از تجهیزات کمکتوانبخشی معلولان در سالهای آتی نگاهی بیندازیم، آن را باید در همین نمایشگاههایی مثل CSUN جستوجو کنیم. این در حالی است که در نمایشگاههای ما نه خبری از آینده نگری و افقهای جدید است و پروژههای فناورانه آنقدر اندک هستند که باید با فانوس در تاریکی دنبالشان گشت. چه آنکه در تمام این پنج دوره اخیر، تنها برجسته نگار هوشمند شرکت پکتوس، نرمافزار پول شناس خانه نور ایرانیان بصیر و چاپگر بریل دارکوب و تیزکوب شرکت سفیر ثریا جز محصولات انگشتشمار حوزه فناوری در بخش نابینایان بودند که در نمایشگاه تجهیزات توانبخشی معلولان از این محصولات رونمایی شد و بعد هم به عنوان یک محصول قابل عرضه، روانه بازار شدند. به غیر از موارد فوق، بقیه شرکتهای حاضر در نمایشگاه یا محصولات وارداتی تولیدی سایر کشورها را به معرض نمایش گذاشته بودند یا ابزارها و بازیهای تکراری.
برگزاری کنفرانس های جذاب در حاشیه نمایشگاه
نکته مهم دیگری که باید به آن اشاره کنم، برگزاری کنفرانسها و معرفی مقالات پژوهشی در ارتباط با معلولان در حاشیه نمایشگاهی همچون سیاسیوان است.
برای مثال، امسال در این نمایشگاه، در خصوص موضوعات جالبی از جمله: بلایای عمومی و افراد دارای معلولیت و تأثیر امنیت ملی بر زندگی معلولان کنفرانسهای خوبی برگزار شد. اما مراسم افتتاحیه نمایشگاهها در کشور ما، صرفاً با سخنرانیهای تکراری معاون یا رئیس سازمان بهزیستی و آموزش و پرورش استثنایی یا ارائه آمار و ارقام پوشالی برگزار میشود.
نمایشگاهی به کام شرکت ها
اساساً نمایشگاه تجهیزات توانبخشی در کشور ما، به جای آنکه دستاورد مشخصی برای اعضای جامعه هدف داشته باشد، محلی برای جلب نظر کارشناسان بهزیستی یا سایر نهادها برای فروش محصولات شرکتهای حاضر در نمایشگاه است. همان هم البته عمدتاً محقق نمیشود. چرا که اولاً بخشی از کارشناسان سازمان بهزیستی در آن حاضر نمیشوند و آن بخشی هم که در نمایشگاه حضور پیدا میکنند، یا از روی رفع تکلیف است یا موارد دیگری به جز نگاه تخصصی. کارشناسان نهادهای حمایتی به نمایشگاههایی از این دست، به چشم یک تفریح و سرگرمی نگاه میکنند تا یک دغدغه شغلی و کارشناسی. در همه ادوار نمایشگاه که حاضر بودم، کمتر کارشناسانی را دیدم که خواهان توضیح جزئیات کامل درباره محصولات باشند. تنها دو سه دقیقه گوش میکنند، سری تکان میدهند و عبور میکنند. بدون اینکه متوجه شوند محصولات ارائه شده برای رفع کدام یک از نیازهای تخصصی معلولان است.
استقبال از ایده های برتر فناورانه
در نمایشگاهی مثل سیاسیوان، در حاشیه کنفرانسها، از افراد صاحب نظر دعوت میکنند تا در ارتباط با نیازهای تجهیزاتی معلولان، ایدههای نو بدهند. برای مثال، در سال گذشته و همزمان با برگزاری سی و پنجمین دوره نمایشگاه سیاسیوان، کمپانی «اسمیت کِتِلوِل»، [1]به عنوان یک مؤسسه تحقیقاتی، پروژهای به نام «اودیوم» [2]را معرفی کرد تا با کمک راهنماهای شنیداری، شناسایی محیطهای در بسته نظیر اتاقها یا ساختمانها را برای نابینایان تسهیل کند. این ابزار در واقع متشکل از یک اپلیکیشن مبتنی بر وب بود که به کمک نشانههای سهبُعدی صوتی و برخی دیگر از علائم واقعیت مجازی، سعی داشت فضاهای مختلف را برای نابینایان شبیهسازی کند و مختصات ساختمانها را به آنها بیاموزد. به کمک این برنامه نابینایان میتوانستند به شکل مجازی، تمام قسمتهای یک ساختمان را واکاوی کنند. در حالی که در نمایشگاه تجهیزات توانبخشی در کشور ما، هیچ بخشی برای معرفی ایده های فناورانه وجود ندارد که می تواند در دوره های بعدی نمایشگاه اضافه شود.
پیوند دانشگاه با شرکت های تولیدی
پیوند دانشگاه با شرکتهای تولید کننده تجهیزات توانبخشی، یکی دیگر از موضوعات حائز اهمیتی است که در نمایشگاهی مثل سیاسیوان شاهد آن هستیم. برگزاری بزرگترین رویداد جهانی تجهیزات توانبخشی توسط یکی از دانشگاههای معتبر آمریکا، گواه این مدعا است. در آمریکا دانشگاه ایالتی کالیفرنیا با همکاری شرکتها نمایشگاه برگزار میکند، این در حالی است که دانشگاههای ما هیچ ارتباط مستقیمی با شرکتهای تولید کننده ندارند. پیوند دانشگاه با این شرکتها و بهرهگیری از ظرفیت نخبگان دانشگاهی، بیتردید باعث افزایش تولید تجهیزات مورد نیاز معلولان و بهبود کیفیت محصولات خواهد شد.
نبود زیرساختهای مناسب در نمایشگاه های داخلی
سیاسیوان حتی امسال که به صورت حضوری پذیرای علاقمندان نبود، از طریق وبسایت خود، زمینه بازدید سایر مردم از سراسر جهان به صورت آنلاین را فراهم کرد. این در حالی است که نمایشگاههای ما نه وبسایت مشخصی دارند، نه خبری از بروشورهای بریل و درشت خط است و نه میتوانید شماره غرفهی شرکتهای مورد علاقه خود را پیدا کنید. مکان برگزاری نمایشگاه آنقدر غیر قابل دسترس است که خیلی از معلولان قید حضور در آن را میزنند و عطایش را به لقایش میبخشند.
مجموع نکاتی که در بالا اشاره شد، جذابیت حضور در نمایشگاه را به قدری کاهش میدهد که مخاطب تمایلی برای شرکت در آن ندارد.
اگر دولت حمایت کند، هزینهها کاهش مییابد
واقعیت آن است که در زمینه تولید تجهیزات کمکتوانبخشی نباید فقط شرکتهای تولیدی را مقصر دانست. در تمام دنیا، شرکتهای عرضه کننده تجهیزات معلولان، مورد حمایت مستقیم و غیر مستقیم دولتها هستند. چرا که تولید محصولات سختافزاری و نرمافزاری برای قشری که جزو اقلیت محسوب میشوند و عمدتاً از اقشار آسیبپذیر هم هستند، اگر در کوتاهمدت سودآور باشد، نمیتواند پایدار بماند. لذا این شرکتها، به دلیل عدم برخورداری از حمایت دولت، مجبورند قیمت تجهیزات تولیدی خود را افزایش دهند تا بتوانند تنها به حیات خود ادامه دهند. اگر دولت، سازمانهای متولی معلولان یا جانبازان سیاستهای مشخصی برای حمایت از تولیدکنندگان میداشتند، تجهیزات با قیمت به مراتب کمتری به دست افراد متقاضی میرسید و در عوض، از هزینههای درمانی دولت در خصوص ابتلا به معلولیتهای ثانویه آنها در آینده میکاست. در این صورت، هم معلولان انگیزهی بیشتری برای بازدید از نمایشگاههایی ازین دست و خرید تجهیزات مورد نیاز خود داشتند، هم شرکتهای تولیدی با رغبت بیشتری به سمت تولید تجهیزات فناورانه، بروز و اثربخش برای اعضای جامعه هدف میرفتند.
نگاهی به محصولات عرضه شده در سال 2020 CSUN
در ادامه این یادداشت، به آخرین تجهیزات توانبخشی تولیدی شرکتهای بزرگ دنیا برای نابینایان که پارسال و امسال در کالیفرنیا عرضه شد، نگاهی میاندازیم.
نمایشگاه CSUN به معنای واقعی کلمه بینالمللی است. برای مثال، در سال 2020، شرکت هیمز [3]از کره جنوبی، یک دستگاه همهکاره [4]را با خود به کالیفرنیا آورده بود. دستگاهی که یک لپتاپ و یک نمایشگر بریل را با هم تلفیق کرده بود. این محصول را شرکت اماراتی ناطق که شریک تجاری هیمز در امارات است در کره جنوبی تولید کرده و هیمز عرضهاش میکند. نابینایان میتوانند این دستگاه را به سلیقه خود سفارش دهند. از ترکیب یک لپتاپ با پردازنده مبایلی و حافظه ۶۴ گیگابایتی و نمایشگر ۱۶ سلولی با قیمت ۲۷۰۰ دلار گرفته تا دستگاهی با پردازنده Core I7 و حافظه یک ترابایتی و نمایشگر ۴۰ سلولی که ناقابل، با قیمت ۵۲۰۰ دلار عرضه شده بود.
فنلاندیها هم با یک اپلیکیشن اختصاصی برای علاقمندان به کتاب آمده بودند.
پراتسام[5], نام اپلیکیشنی بود که میتوانست آخرین و جدیدترین کتابهای صوتی را به کمک بلندگوی گوگل، برای نابینایان بخواند. ترکیب این نرمافزار با بلندگوی گوگل، به نابینایان امکان میداد که به کمک فرمانهای صوتی، جدیدترین و پرفروشترین کتابهای روز را پیدا کنند و گوگل، آن کتب را برایشان بخواند.
هندی ها هم پارسال دستِ پر به نمایشگاه آمده بودند. آنها یک صفحه کلید بریل موسوم به «اوربیت رایتر» [6]به آمریکا آورده بودند که توسط شرکت اوربیت ریسِرچ تولید شده بود. صفحه کلیدی جمع و جور و سبک با قطری معادل یک چهارم اینچ که به سادگی درون یک جیب با عمق متوسط جا میشد. این دستگاه به کمک بلوتوث به مبایل، رایانه یا هر دستگاه هوشمند دیگری متصل میشد و نابینایان میتوانستند به کمک آن متون را به شکل بریل تایپ کنند یا دستگاه را به وسیله دستورات مرسوم، کنترل کنند.
اخبار داغ از نمایشگاه CSUN 2021
کنفرانس «سی اس یو ان» همه ساله در قالب نمایشگاه و به شکل یک رویداد تلفیقی برگزار میشود؛ رویدادی مرکب از برنامههای نمایشگاهی، انبوهی کنفرانس و کارگاه و نشست.
امسال، دانشگاه ایالتی کالیفرنیا همه این اتفاقات را آنلاین برگزار کرد. ما هم توانستیم بازدیدی از این نمایشگاه داشته باشیم و آنچه میخوانید، حاصل واکاوی غرفههایی است که محصولات ویژه افراد نابینا و کمبینا را عرضه میکردند.
سه محصول پیشرو در زمینه نمایشگرهای بریل
ایجاد تنوع در چگونگی دسترسی آسیبدیدگان بینایی به منابع بریل به یکی از دغدغههای این سالهای تولید کنندگان بدل شده است. امسال هم در نمایشگاه دو سه شرکت در این زمینه تولیداتی را عرضه کرده بودند. بیشترین تبلیغات رسانهای را دستگاه «بریلنوت تاچ پلاس» [7]از محصولات تازه شرکت «هیومنوِر» [8]به خود اختصاص داده بود. این دستگاه از یک نمایشگر بریل ۳۲ یا ۱۸ سلولی تشکیل شده که به یک تبلت اندرویدی متصل شده است. تبلت، تمامی دسترسیهای دستگاههای اندرویدی را دارد و همین به نوعی برگ برنده این دستگاه هم محسوب میشود. کاربر میتواند به همه ابزارها و اپلیکیشنهای اندرویدی دسترسی داشته باشد و همزمان، یک نمایشگر بریل هم نوشتهها را برایش برجسته کند. بر روی این دستگاه از اندروید ۸.۱ استفاده شده و برای دستگاه ۱۸ سلولی قیمت ۴۳۰۰ دلار در نظر گرفته شده و قیمت دستگاه ۳۲ سلولی هم ۵۸۰۰ است. این محصول احتمالاً به درد دانشجویان و دانشآموزان نابینا هم خواهد خورد؛ چه، تبلت به مدرسان و معلمان امکان میدهد فعالیتهای دانشآموز نابینا را رصد کنند و دانشآموز هم قادر خواهد بود تکالیفی را که انجام میدهد، با پسوندهای رایج ذخیره و بر روی یک حافظه یو اس بی کپی کند و در اختیار معلمش بگذارد.
نمونه دیگری از نمایشگر بریل هم با ایده مشابه مورد بالا طراحی و عرضه شده است. «اینسایدوان» [9]نام این نمایشگر بریل است که به جای تبلت اندرویدی، به یک تبلت با سیستم عامل ویندوز ۱۰ متصل شده است و کاربر میتواند از قابلیتهای این سیستم عامل در یک دستگاه سبک و قابل حمل استفاده کند. وزن این دستگاه چیزی حدود ۱.۳ کیلوگرم است.
از آنجا که بازار گجتها و ابزارهای پوشیدنی هم همیشه داغ است و این محصولات طرفداران سینهچاکی هم دارند، یک شرکت کرهای اقدام به طراحی یک ساعت هوشمند برای نابینایان کرده است. ساعت هوشمندی که پیغامها را به بریل نمایش میدهد. ساعت هوشمندِ «دات» (DOT) به روایتی نخستین ساعت هوشمند بریل در دنیا است که از طریق بلوتوث به گوشی کاربر نابینا متصل میشود و تقریباً تمامی امکانات ساعتهای هوشمند را در اختیار کاربر میگذارد. امکاناتی نظیر ارسال و دریافت پیامک، مشاهده نام تماس گیرنده و قابلیت برقراری تماس و مکالمه، مشاهده اعلانهای پیامرسانها و حتی مسیریابی از طریق نقشه گوگل. نکته مهم و قابل توجه در باره این ساعت هوشمند، قیمت آن است که در مقایسه با ساعتهای هوشمند موجود در بازار، منطقی به نظر میرسد. طراحان برای این ساعت قیمت ۲۹۰ دلار را در نظر گرفتهاند.
قابلیتهای تازه در مسیریابی نابینایان با استفاده از گودمپ
مرسوم شدن استفاده از فناوری «لیدار» (LiDAR) در ابزارهایی که برای مسیریابی نابینایان طراحی میشوند، میتواند نویدبخش اخبار خوشی باشد. با استفاده از این فناوری، مسیریابها میتوانند راهنماییهای دقیقتری را حتی در قالب سه بُعدی در اختیار نابینایان بگذارند. نقشه و مسیریاب «گودمپ» [10]بر همین اساس و با همین فناوری توسعه یافته است. این مسیریاب، نه تنها در محیطهای بیرونی و زیر سقف آسمان، که حتی قادر است در محیطهای داخل ساختمانها هم کاربران را راهنمایی کند. البته به شرط آنکه نقشه ساختمان برای برنامه تعریف شده باشد. این مسیریاب به همت خانه چاپ بریل آمریکا (APH) توسعه یافته است.
خانه چاپ بریل آمریکا که عمر فعالیتهایش به ۱۶۳ سال میرسد، با یک برنامه دیگر هم در این نمایشگاه خبرساز شد. این مرکز، برنامهای را تحت عنوان «مسیر برنامهنویس شدن»[11]کلید زده که در آن قرار است امکاناتی را فراهم کند تا کودکان نابینا بتوانند مثل سایر کودکان در سنین پیشدبستان و دبستان، منطق برنامهنویسی را درک کنند و در بزرگسالی راحتتر بتوانند وارد این حرفه شوند. نمونه فعالیتهای این مرکز را در همکاری با مایکروسافت در زمینه طراحی و تولید «کد جامپر» [12]قبلاً شاهد بودیم. این مرکز حالا با یک اپلیکیشن برای آیپد در این نمایشگاه حاضر شد. «کُدکوئِست» [13]نام نرمافزاری برای خردسالان نابینا است که اندیشهورزی، منطق و حل مسئله را به کودکان میآموزد.
ترس از قانون، دلیل رونق بازار دسترسیپذیری
یکی از نکات عجیب این دوره از نمایشگاه، تعدد شرکتهایی بود که در زمینه ترویج یا تسهیل دسترسیپذیری وبسایتها، اپلیکیشنها یا اسناد مکتوب فعالیت میکردند. در توضیحاتی که هر کدام از این شرکتها به عنوان تبلیغ کارشان ارائه میکردند، حتماً به این قضیه اشاره میشد که اگر کار دسترسیپذیری سایت یا اسنادتان را به ما بسپارید، خیالتان راحت خواهد بود که دیگر کسی بابت عدم رعایت استانداردهای دسترسیپذیری از شما شکایت نمیکند. گویی بازار شکایت از شرکتهایی که این استانداردها را رعایت نمیکنند در آمریکا خیلی داغ است.
به طور مشخص امسال چهار غرفه به عرضه محصولات مرتبط با دسترسیپذیری میپرداختند؛ «ایکوئیداکس» [14]نام یکی از این شرکتها است که یک نرمافزار جهت استانداردسازی پروندههای پیدیاف عرضه میکند. کاربران میتوانند فایلهای پیدیاف را در اختیار این شرکت بگذارند تا نرمافزار ایکوئیداکس آنها را بررسی کند و موارد عدم مطابقت با استانداردهای دسترسیپذیری را به صاحب پرونده گزارش دهد. نمونه مشابه دیگر، «اکسسیبیلیتینو» [15]از محصولات شرکت کروفورد است که علاوه بر اسناد پیدیاف، پسوندهای دیگر را هم تحت پوشش دارد و غیر از آن، مدعی است میتواند دسترسیپذیری وبسایتها را هم بررسی کند و موارد عدم رعایت استانداردها را به صاحبان کسبوکارهای اینترنتی گزارش دهد. کار شرکت «کامِنلوک» [16]هم همین است و افزون بر این، کامنلوک یک نرمافزار با نام «کامنلوک ولیدیتر» [17]هم عرضه میکند که غیر از رفع اشکال مناسبسازی اسناد پیدیاف، گواهی رعایت استانداردهای مناسبسازی را هم در اختیار شرکتهای گوناگون قرار میدهد که بتوانند در محاکم و سایر مراجع رسمی از آن استفاده کنند. «مونسیدو» [18]هم تقریباً کار مشابه بقیه را انجام میدهد. با این تفاوت که تمرکزش بر روی دسترسیپذیری وبسایتها است. این شرکت مدعی است میتواند وبسایتها را بررسی کند و تمامی اشکالات موجود اعم از اشکال در طراحی رابط کاربری و مشکلات مربوط به دسترسیپذیری را به صاحبان وبسایتها اعلام کند و راههایی برای رفع اشکالات به آنها پیشنهاد دهد.
گشت و گذارمان در نمایشگاه بینالمللی CSUN 2021 پایان یافت. با تشکر از امید هاشمی عزیز که از طرف مجله مانا، به صورت مجازی در این نمایشگاه حاضر شد، اخبار را داغِ داغ به شماره سوم مانا رساند و حاصل بازدید امید از این رویداد جهانی، در شماره چهارم پادکست پیشخوان بازتاب بیشتری خواهد داشت.
[1] Smith-Kettlewell
[2] Audium
[3] HIMS
[4] AllInOne
[5] Pratsam
[6] Orbit Writer
[7] BrailleNote Touch Plus
[8] Humanware
[9] InsideONE
[10] GoodMap
[11] Road to Code
[12] Code Jumper
[13] CodeQuest
[14] Equidox
[15] AccessibilityNow
[16] CommonLook
[17] CommonLook Validator
[18] Monsido