محمد نوری: مدیرعامل دفتر فرهنگ معلولین
آب مروارید: نوعی بیماری چشمی و یکی از عوامل نابینایی.
در این بیماری عدسی چشم یا پوشش آن کدر می‌شود. گاه به آن آب سفید (ماء ابیض) هم گفته‌اند و موجب کاهش بینایی می‌گردد و شایع‌ترین علت در کاهش بینایی است. بر اساس آمارهای موجود، سالانه، 25 میلیون نفر در جهان به علت آب مروارید کور می‌شوند. این بیماری هر دو چشم را مبتلا می‌سازد ولی یک چشم بیشتر و شدیدتر آسیب می‌بیند.
با افزایش سن احتمال این بیماری هم بالا می‌رود. آب مروارید می‌تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد. آب مروارید مادرزادی ناشی از عفونت‌های حین حاملگی مثل سرخجه، برخی بیماری‌های مادر مثل دیابت یا مصرف دارو در دوران بارداری است. علل اکتسابی آب مروارید شامل ضربه به چشم، صدمات چشمی با مواد شیمیائی، قرار گرفتن طولانی مدت با اشعه مادون قرمز و ماوراء بنفش، مصرف دراز مدت برخی از داروها مثل کورتون‌ها، برخی بیماری‌های سیستمیک مثل دیابت و برخی از بیماری‌های خود چشم مثل آب سیاه یا گلوکوم می‌باشد. شایع‌ترین علت اکتسابی آب مروارید مربوط به افزایش سن است.
درمان دارویی مؤثری برای آب مروارید وجود ندارد و تنها درمان آن، عمل جراحی و برداشتن عدسی کدر شده و جایگزینی عدسی مصنوعی است.
آب چشم: از بیماری‌های چشم و عامل نابینایی.
این بیماری در بین مردم با اصطلاح «آب آورده» یا «چشمش آب آورده» یا «آب آوردن چشم» بیان می‌شود. رطوبتی که بین عنبیه و پرده قرنیه جمع می‌شود و از منفذ پشت قرنیه وارد آن شده و منجمد می‌شود و حجابی میان جلیدیه و اتصال به نور خارج ایجاد می‌کند، بیماری آب چشم را تشکیل می‌دهد.
به تدریج بینایی را تا حد کوری کاهش می‌دهد. گفته‌اند جالینوس این بیماری را معلول غلظت رطوبت ملتحمه یا سپیده چشم می‌دانست. هرگاه آب استوار و رسیده باشد، تشخیص آن ساده است؛ ولی در آغاز بیماری به دشواری می‌توان آن را تشخیص داد. مهم‌ترین نشانه‌های این بیماری چنین است: در اطراف حدقه بیمار آب جمع می‌شود، بیمار جلوی چشم چیزی شبیه حشره یا ابر یا مو یا شعاع ستارگان و برق می‌بیند. وقتی آب رسیده باشد، رنگ حدقه تغییر می‌یابد و بینایی از میان می‌رود. آب چشم هم به رنگهای مختلف است و آن را تا 11 رنگ شمرده‌اند. درباره سبب بروز این بیماری گفته‌اند: آب چشم بر اثر قی شدید، ضرب و صدمه به سر و چشم، سرمای شدید، برودت مزاج، و کحل چشم که دارای رطوبت زیاد باشد، و گاه بر اثر ضعف روح باصر یا ضعف حرارت غریزی ایجاد می‌شود.
برای مداوای آب چشم در پزشکی قدیم، داروهایی تجربه کرده بودند که در کتاب‌های طبی قدیم به تفصیل آمده است.
اگر آب چشم استوار و رسیده باشد، چاره‌ای جز جراحی نیست. روش جراحی از قدیم متداول بوده و در منابع پزشکی مفصلاً روش جراحی گزارش شده است.
آب چشم گاه به گریه و اشک هم گفته می‌شود؛ نیز در ضرب‌المثل‌هایی چون «چشم آب نمی‌خورد» هم آمده است. این موارد ربطی به آب چشم به عنوان نوعی بیماری چشم ندارد.
مآخذ
الاعاقة البصریة، فؤاد عید الجوالده، عمان، دارالثقافة، 2012 م، ص 35؛ الاغراض الطبیبة، اسماعیل جرجانی، تهران، 1345؛ تحفه، محمدحکیم مؤمن، تهران، 1360؛ تذکرة الکحالین، علی بن عیسی، به‌کوشش محی‌الدین قادری شرفی، حیدرآباد دکن، 1383 ق/1962 م؛ دانشنامه دانش‌گستر، کامران فانی و دیگران، تهران، 1389، ج 1، ص 41؛ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، 1390، ج 19؛ کاتاراکت: آب مروارید، سید حسن هاشمی، تهران، مرکز چشم پزشکی نور و بشری، 1385؛ لغت‌نامه فارسی، مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، تهران، 1363، ج 1، ص 163؛ «مروری بر آب مروارید در کتاب‌های قانون فی الطب ابن سینا و نورالعیون جرجانی»، مجیدرضا شیخ رضایی و دیگران، مجله دانشگاه علوم پزشکی، مازندران، 1396، ش 127، ص 223 ـ 231.